Herbert Heinzelmann
nn.de
(…) Ein Bild wie eine alte Fotografie. Ein Rastervorhang (…) Dahinter die Schemen von drei Frauen, weiß gekleidet. (…) Auf dem Vorhang eine Projektion: Dampf, Frauengesichter. Eine Stimmung in Sepia. Als wären wir in einem Film des russischen Regisseurs Andrej Tarkowski, vielleicht „Der Spiegel“ (1975). Doch wir sind im Gostner Hoftheater. Auf der Bühne vergeht Zeit. (…) Ein Drama über das Altwerden auf dem Land. Im Mittelpunkt stehen Drei Schwestern in einer erbärmlichen Provinzstadt. (…) Männer sind nur Hirngespinste. (…) Lewicka hat ein Frauenprojekt inszeniert. (…) An Männer hängen die Drei Schwestern ihre Hoffnungen. Sinnlos. Alle werden enttäuscht. (…) Fröhlichkeit nirgends. Lewicka ist international unterwegs. Ihre Tschechow-Inszenierung im Gostner ist ein großes Stimmungs-Theater. Und eine Koproduktion mit der Stiftung für deutsch- polnische Zusammenarbeit. Auf der Bühne ist die Schwerkraft der Emotionen zu spüren, die man dem europäischen Osten nachsagt. Ab und zu retten sich die Frauen in Musik (…) Ein Quantum Trost für diese Menschen. Aber dazu werden Falten in den alten Gesichtern projiziert (Video: Aleksander Janas) Die drei Schauspielerinnen Philine Bührer, Johanna Steinhauser, Vanessa Czapla sind hochkonzentriert. Sie deuten nur an, wenn sie eine andere Rolle übernehmen. Das genügt. Sie bleiben doch diese verlorenen Mädchen in der russischen Provinz. Ein Radio haben sie, das meistens nur rauscht. Aber der Einmarsch von Putins Armee in die Ukraine wird gemeldet. Kurz tanzt aggressiv ein Bär. Der Krieg bleibt jedoch weit hinten. Es geht (…) in dieser Inszenierung um die Schützengräben, die sich durch die Frauenseelen ziehen. Was bleibt? Die Solidarität der Geschwister. (…) Ein ganz kleines Lächeln, ein Augenblitz der Utopie .Dann muss man sich den Frust wieder vom Körper waschen (…) Bühne von Marta Gozdz (…) Ein Raum mit Wänden aus zerfetzten Kleidern. Das Schlussbild erinnert wieder an einen Film, an „Schreie und Flüstern“ von Ingmar Bergman (…) Auch im Gostner Hoftheater schreit jetzt das Flüstern.Ganz leise,ganz schrecklich. Wenn das Publikum aus dem Albtraum dieser Szenen erwacht, hat es eine Ahnung davon, wie tapfer man sein muss, um zu leben.
Carlotta Leitner
V Magazin
“(…) die Gedankenwelt der Schwestern in einem neuen Glanz. Durch Vermischung von Tanz-, Musik- und Sprechtheater entsteht eine neue Welt in Tschechows Stück.
“Die Sehnsucht nach der Zukunft, die Sorge vor dem Älterwerden, die Suche nach dem Sinn im Leben und die Angst vor dem Ausleben der eigenen Träume. Am eigentlichen Leben vorbeirennen, aber eigentlich gar nicht wissen, wohin man rennt.”
(…) Ein Bild wie eine alte Fotografie. Ein Rastervorhang (…) Dahinter die Schemen von drei Frauen, weiß gekleidet. (…) Auf dem Vorhang eine Projektion: Dampf, Frauengesichter. Eine Stimmung in Sepia. Als wären wir in einem Film des russischen Regisseurs Andrej Tarkowski, vielleicht „Der Spiegel“ (1975). Doch wir sind im Gostner Hoftheater. Auf der Bühne vergeht Zeit. (…) Ein Drama über das Altwerden auf dem Land. Im Mittelpunkt stehen Drei Schwestern in einer erbärmlichen Provinzstadt. (…) Männer sind nur Hirngespinste. (…) Lewicka hat ein Frauenprojekt inszeniert. (…) An Männer hängen die Drei Schwestern ihre Hoffnungen. Sinnlos. Alle werden enttäuscht. (…) Fröhlichkeit nirgends. Lewicka ist international unterwegs. Ihre Tschechow-Inszenierung im Gostner ist ein großes Stimmungs-Theater. Und eine Koproduktion mit der Stiftung für deutsch- polnische Zusammenarbeit. Auf der Bühne ist die Schwerkraft der Emotionen zu spüren, die man dem europäischen Osten nachsagt. Ab und zu retten sich die Frauen in Musik (…) Ein Quantum Trost für diese Menschen. Aber dazu werden Falten in den alten Gesichtern projiziert (Video: Aleksander Janas) Die drei Schauspielerinnen Philine Bührer, Johanna Steinhauser, Vanessa Czapla sind hochkonzentriert. Sie deuten nur an, wenn sie eine andere Rolle übernehmen. Das genügt. Sie bleiben doch diese verlorenen Mädchen in der russischen Provinz. Ein Radio haben sie, das meistens nur rauscht. Aber der Einmarsch von Putins Armee in die Ukraine wird gemeldet. Kurz tanzt aggressiv ein Bär. Der Krieg bleibt jedoch weit hinten. Es geht (…) in dieser Inszenierung um die Schützengräben, die sich durch die Frauenseelen ziehen. Was bleibt? Die Solidarität der Geschwister. (…) Ein ganz kleines Lächeln, ein Augenblitz der Utopie .Dann muss man sich den Frust wieder vom Körper waschen (…) Bühne von Marta Gozdz (…) Ein Raum mit Wänden aus zerfetzten Kleidern. Das Schlussbild erinnert wieder an einen Film, an „Schreie und Flüstern“ von Ingmar Bergman (…) Auch im Gostner Hoftheater schreit jetzt das Flüstern.Ganz leise,ganz schrecklich. Wenn das Publikum aus dem Albtraum dieser Szenen erwacht, hat es eine Ahnung davon, wie tapfer man sein muss, um zu leben.
“(…) die Gedankenwelt der Schwestern in einem neuen Glanz. Durch Vermischung von Tanz-, Musik- und Sprechtheater entsteht eine neue Welt in Tschechows Stück.
“Die Sehnsucht nach der Zukunft, die Sorge vor dem Älterwerden, die Suche nach dem Sinn im Leben und die Angst vor dem Ausleben der eigenen Träume. Am eigentlichen Leben vorbeirennen, aber eigentlich gar nicht wissen, wohin man rennt.”
Matthias Schmidt
Theater der Zeit
Teiresias hatte Kreon eindringlich davor gewarnt, Antigone zu bestrafen. Dafür, dass sie ihm widersprach, dass sie gegen die Staatsgewalt aufbegehrte und ihren Bruder Polyneikes bestattete. Kreon schickt sie dennoch in den Tod. Was folgt, ist eine Tragödie. Antigone – tot. Kreons Sohn Haimon, ihr Ehemann-to-be – tot. Eurydike, Kreons Frau – tot. „… Doch nichts ist ungeheurer als der Mensch.“ Schulstoff, man kennt das. In Joanna Lewickas Inszenierung am Theater Plauen-Zwickau erlebt man es so intensiv, dass man danach besser weiß, was eine Tragödie ist. Vielleicht gerade, weil die Inszenierung auf die sich anbietenden Jetzt-Bezüge zum Thema Widerstand verzichtet und nah am Text und bei den Figuren bleibt. Sie schafft Momente, die einem den Atem stocken lassen. Einer davon ist Teiresias’ Auftritt nach Antigones Tod. An einem Seil gen Bühnenhimmel gezogen, breitet er seine schwarzen Flügel aus und singt. Claudia Lüftenegger spielt diesen Teiresias, und dies ist ihr großer, bewegender Auftritt. Schwebend, klagend, mahnend singt sie „Here’s to you“ von Joan Baez. Eine der großen Protesthymnen, ursprünglich in Gedenken an die Anarchisten Nicola Sacco und Bartolomeo Vanzetti, geschrieben von Ennio Morricone. Für Gänsehaut-Momente wie diesen geht man ins Theater. Joanna Lewickas Arbeit bietet einige davon.
In Zwickau ist zu erleben (Premiere in Plauen am 10. März), wie sehr sich dieser fokussierte, konzentrierte Ansatz lohnt. Gespielt wird die neu übersetzte und bearbeitete Fassung von Heinz Oliver Karbus, der man inhaltlich sehr gut folgen kann, deren Sprache klarer und – bitte um Nachsicht – weniger schwülstig ist als die Hölderlins. Es gibt keine Fremdtexte, keine Aktualisierungen, keine Ablenkungen. Stattdessen die geballte Wirkkraft der antiken Allegorie.
Antigone ringt schwer mit sich, bevor sie sich radikal widersetzt. Widerstand will gut überlegt sein, und es liegt auf der Hand, dass das mit uns im Hier und Jetzt zu tun hat. Das konsequent eben nicht mit Aktualitäten zu bebildern, hier geht es auf. Wie einfach wäre es gewesen, auf der Bühne dieselben Plakate zu zeigen wie auf dem Markplatz. Stattdessen lauscht man den kraftvollen, klugen Sophokles-Sätzen und kann, da Lewicka sich nicht durchgängig auf Antigones Seite schlägt, zumindest dies verstehen: Es endet selten gut, wenn keine Seite nachgibt, wenn jeder kompromisslos auf seiner Haltung besteht. Und noch etwas liegt in der Luft in dieser düsteren, formstrengen Inszenierung: Krieg. Zwei Brüder haben sich gegenseitig erschlagen, der Tod des einen gilt als ehrenvoll, der des anderen als Schande. Vor den Toren der Stadt verrotten soll er, und außer Antigone wagt es niemand, auf die Werte der alten Götter zu verweisen, die im Grunde die menschlichen Werte sind. Hier sind es vor allem die Bilder, die Joanna Lewicka sprechen lässt.
Die Bühnenausstattung von Aleksander Janas ist spartanisch (falls man das sagen kann, das Stück spielt ja in Theben), funktional, sehr klar strukturiert. Die sehr tiefe Hinterbühne wird einbezogen, beleuchtete Podeste, auf und zwischen denen vor allem der Chor spricht, stehen auf der sich drehenden Bühnen-Scheibe. Die Welt in ihrem Elend fährt Karussell, und Sophokles macht die Ansagen. Auf Videoleinwänden werden stilistisch sehr wertig gedrehte, sehr ästhetische Schwarz-Weiß-Filme abgespielt. Bilder in slow-motion und Zeitraffern, die selbst kleine Kunstwerke sind – man sieht beispielsweise Antigones toten Bruder Polyneikes nackt in der Wüste liegen, wo er verrotten soll, Sand weht über seinen Körper …
Joanna Lewickas Zugriff auf den Stoff ist nicht hip oder wild, das ist hochklassige klassische Schauspielkunst in einem sehr modernen Look. Und sie lässt ihre Bilder wirken: Kreons Frau Eurydike, die nach dem Selbstmord ihres Sohnes eine gebrochene Frau ist, wird in einem kleinen Handwagen über die Bühne gezogen. Noch so ein starker Moment. Ihr Musikkonzept verstärkt diese Stimmungen. Ebenso die Kostüme von Vanessa Vadineanu: Sie deuten die Machtverhältnisse an, sind aber auch nicht historisierend, sondern trotz ihrer gekonnten Kombination von alt und neu eher abstrakt.
Eine beeindruckende Inszenierung. Mit großartigen Schauspielerinnen und Schauspielern, die es schaffen, die große Tragik mit sehr viel Pathos zu spielen, ohne dass es unfreiwillig komisch wirkt. Man glaubt ihnen ihre Rollen, das gelingt wahrlich nicht immer.
Sarah Hofmann
Freie Presse
In der Inszenierung von Joanna Lewicka, die am Freitag im Zwickauer Gewandhaus Premiere feierte, wird das Element der Katastrophe voll ausgekostet: auf allen Ebenen.
Eine Nachkriegskulisse, Rahmen für eine zerstörte Welt. (…) Eine wirklich beeindruckende Vorstellung (…) die alptraumhaften Bilder, die in schwarz-weiß gehaltenen Videosequenzen, die atmosphärische Soundkulisse, der verschleierte Chor und die Strahlkraft der Spielenden auch nach dem Fall des Vorhangs nachhallen.
MDR Kultur, 30 Tage im Parkett
Theaterchallenge Podcast
Teiresias hatte Kreon eindringlich davor gewarnt, Antigone zu bestrafen. Dafür, dass sie ihm widersprach, dass sie gegen die Staatsgewalt aufbegehrte und ihren Bruder Polyneikes bestattete. Kreon schickt sie dennoch in den Tod. Was folgt, ist eine Tragödie. Antigone – tot. Kreons Sohn Haimon, ihr Ehemann-to-be – tot. Eurydike, Kreons Frau – tot. „… Doch nichts ist ungeheurer als der Mensch.“ Schulstoff, man kennt das. In Joanna Lewickas Inszenierung am Theater Plauen-Zwickau erlebt man es so intensiv, dass man danach besser weiß, was eine Tragödie ist. Vielleicht gerade, weil die Inszenierung auf die sich anbietenden Jetzt-Bezüge zum Thema Widerstand verzichtet und nah am Text und bei den Figuren bleibt. Sie schafft Momente, die einem den Atem stocken lassen. Einer davon ist Teiresias’ Auftritt nach Antigones Tod. An einem Seil gen Bühnenhimmel gezogen, breitet er seine schwarzen Flügel aus und singt. Claudia Lüftenegger spielt diesen Teiresias, und dies ist ihr großer, bewegender Auftritt. Schwebend, klagend, mahnend singt sie „Here’s to you“ von Joan Baez. Eine der großen Protesthymnen, ursprünglich in Gedenken an die Anarchisten Nicola Sacco und Bartolomeo Vanzetti, geschrieben von Ennio Morricone. Für Gänsehaut-Momente wie diesen geht man ins Theater. Joanna Lewickas Arbeit bietet einige davon.
In Zwickau ist zu erleben (Premiere in Plauen am 10. März), wie sehr sich dieser fokussierte, konzentrierte Ansatz lohnt. Gespielt wird die neu übersetzte und bearbeitete Fassung von Heinz Oliver Karbus, der man inhaltlich sehr gut folgen kann, deren Sprache klarer und – bitte um Nachsicht – weniger schwülstig ist als die Hölderlins. Es gibt keine Fremdtexte, keine Aktualisierungen, keine Ablenkungen. Stattdessen die geballte Wirkkraft der antiken Allegorie.
Antigone ringt schwer mit sich, bevor sie sich radikal widersetzt. Widerstand will gut überlegt sein, und es liegt auf der Hand, dass das mit uns im Hier und Jetzt zu tun hat. Das konsequent eben nicht mit Aktualitäten zu bebildern, hier geht es auf. Wie einfach wäre es gewesen, auf der Bühne dieselben Plakate zu zeigen wie auf dem Markplatz. Stattdessen lauscht man den kraftvollen, klugen Sophokles-Sätzen und kann, da Lewicka sich nicht durchgängig auf Antigones Seite schlägt, zumindest dies verstehen: Es endet selten gut, wenn keine Seite nachgibt, wenn jeder kompromisslos auf seiner Haltung besteht. Und noch etwas liegt in der Luft in dieser düsteren, formstrengen Inszenierung: Krieg. Zwei Brüder haben sich gegenseitig erschlagen, der Tod des einen gilt als ehrenvoll, der des anderen als Schande. Vor den Toren der Stadt verrotten soll er, und außer Antigone wagt es niemand, auf die Werte der alten Götter zu verweisen, die im Grunde die menschlichen Werte sind. Hier sind es vor allem die Bilder, die Joanna Lewicka sprechen lässt.
Die Bühnenausstattung von Aleksander Janas ist spartanisch (falls man das sagen kann, das Stück spielt ja in Theben), funktional, sehr klar strukturiert. Die sehr tiefe Hinterbühne wird einbezogen, beleuchtete Podeste, auf und zwischen denen vor allem der Chor spricht, stehen auf der sich drehenden Bühnen-Scheibe. Die Welt in ihrem Elend fährt Karussell, und Sophokles macht die Ansagen. Auf Videoleinwänden werden stilistisch sehr wertig gedrehte, sehr ästhetische Schwarz-Weiß-Filme abgespielt. Bilder in slow-motion und Zeitraffern, die selbst kleine Kunstwerke sind – man sieht beispielsweise Antigones toten Bruder Polyneikes nackt in der Wüste liegen, wo er verrotten soll, Sand weht über seinen Körper …
Joanna Lewickas Zugriff auf den Stoff ist nicht hip oder wild, das ist hochklassige klassische Schauspielkunst in einem sehr modernen Look. Und sie lässt ihre Bilder wirken: Kreons Frau Eurydike, die nach dem Selbstmord ihres Sohnes eine gebrochene Frau ist, wird in einem kleinen Handwagen über die Bühne gezogen. Noch so ein starker Moment. Ihr Musikkonzept verstärkt diese Stimmungen. Ebenso die Kostüme von Vanessa Vadineanu: Sie deuten die Machtverhältnisse an, sind aber auch nicht historisierend, sondern trotz ihrer gekonnten Kombination von alt und neu eher abstrakt.
Eine beeindruckende Inszenierung. Mit großartigen Schauspielerinnen und Schauspielern, die es schaffen, die große Tragik mit sehr viel Pathos zu spielen, ohne dass es unfreiwillig komisch wirkt. Man glaubt ihnen ihre Rollen, das gelingt wahrlich nicht immer.
In der Inszenierung von Joanna Lewicka, die am Freitag im Zwickauer Gewandhaus Premiere feierte, wird das Element der Katastrophe voll ausgekostet: auf allen Ebenen.
Eine Nachkriegskulisse, Rahmen für eine zerstörte Welt. (…) Eine wirklich beeindruckende Vorstellung (…) die alptraumhaften Bilder, die in schwarz-weiß gehaltenen Videosequenzen, die atmosphärische Soundkulisse, der verschleierte Chor und die Strahlkraft der Spielenden auch nach dem Fall des Vorhangs nachhallen.
Dietmar Pätzold
Ostsee Zeitung
Ludmila Thiele
Freie Presse
Maurice Querner
Freie Presse
(…) Man geht ja in der Regel nicht unbedarft in das Theater.(…) Und doch treiben gleich die Anfangsszenen der emphatischen Zuschauerin und dem emphatischen Zuschauer die Tränen in die Augen. (…) In einer stilisierten Friedhofskapelle halten Er und Sie mit berührenden Gesten ganz unabhängig voneinander noch einmal Zwiesprache mit dem durch einen Unfall verstorbenen kleinen Sohn. Sie halten ihn noch einmal im Arm, um ihn dann loszulassen, loszulassen zu müssen. (…)
Claudia Lüftenegger und Daniel Koch liefern sich eine äußerst intensive Auseinandersetzung (…) liefern sich einen fast schon körperlich ausgetragenen Kampf voller Vorwürfe und Vorhaltungen, kommen sich dabei aber auch immer wieder näher. (…) Zwischen Coolness und tiefer Verzweiflung zeigen sie glaubhaft und berührend ein breites Spektrum an Gefühlen. Wenn Sie sich in der Friedhofserde wälzt und er beständig am Rennen, am Weglaufen ist, möchte man am liebsten auf die Bühne, beide umarmen und Trost spenden.
Blick.de
(…) Man geht ja in der Regel nicht unbedarft in das Theater.(…) Und doch treiben gleich die Anfangsszenen der emphatischen Zuschauerin und dem emphatischen Zuschauer die Tränen in die Augen. (…) In einer stilisierten Friedhofskapelle halten Er und Sie mit berührenden Gesten ganz unabhängig voneinander noch einmal Zwiesprache mit dem durch einen Unfall verstorbenen kleinen Sohn. Sie halten ihn noch einmal im Arm, um ihn dann loszulassen, loszulassen zu müssen. (…)
Claudia Lüftenegger und Daniel Koch liefern sich eine äußerst intensive Auseinandersetzung (…) liefern sich einen fast schon körperlich ausgetragenen Kampf voller Vorwürfe und Vorhaltungen, kommen sich dabei aber auch immer wieder näher. (…) Zwischen Coolness und tiefer Verzweiflung zeigen sie glaubhaft und berührend ein breites Spektrum an Gefühlen. Wenn Sie sich in der Friedhofserde wälzt und er beständig am Rennen, am Weglaufen ist, möchte man am liebsten auf die Bühne, beide umarmen und Trost spenden.
Eva Britsch
Theater:Pur
Magda Romanska
The Conversation
[The production] is based on the story of Kalaitzi’s mother, who was deported from Greece during the Greek Civil War by the Greek Communist Party. A German family eventually adopted her.
The play traces the mother’s journey through Europe, her life and the impact of generational trauma on her daughter, who’s caught up in her own search for identity. The play uncovers the profound and long-lasting implications of the wartime child abductions for the victims and their future families.
Svenja Plannerer
V Magazin
Paulina Ilska
Kalejdoskop
Losy Emmy Bovary są powszechnie znane – oto kobieta, której nie wystarczyło spokojne małżeństwo i kochający mąż. Zapragnęła intensywniejszych emocji, przeżyć, uwikłała się w romanse i długi, co doprowadziło do pogłębienia jej choroby nerwowej, bankructwa finansowego i ostatecznej zguby „upadłej” kobiety. Twórczynie spektaklu poddają tę opowieść reinterpretacji. Bawią się konwencjami, strojami, pod falbanami XIX-wiecznych sukien ukazując dresy (…), przerysowują grę aktorską, podkreślając umowność charakteryzacji. Kupcowi Lheureux (świetna, dawno nie widziana w Łodzi Katarzyna Tadeusz), występującemu w czerwonym dresie, stale odpadają doczepiane wąsy, a peruka z bujną czupryną nawet nie próbuje udawać prawdziwych włosów. Jednak temat, który ta postać ze sobą wnosi, nie jest zabawny: Lheureux jest jednym z mężczyzn, którzy przyczyniają się do pogrążenia Emmy, najpierw zachęcając do zakupów, a potem egzekwując dług. Bezwzględnie wobec Emmy zachowują się też jej kochankowie, a sceny z ich udziałem dobitnie ukazują, że kobiety w każdej epoce wciąż „łapią się” na te same chwyty: obietnice i pochlebstwa, po których zostają z niczym.
W tych punktach spektaklu tworzy się pomost między życiem kobiet w wieku XIX i XXI. (…) Przejmujące są osobiste wypowiedzi aktorek, wygłoszone na żywo do kamery, odnoszące się do tych obszarów, w których artystki w realnym życiu nie czują się komfortowo. Za każdym razem zbliżenie twarzy mówiącej w formie projekcji tworzy drugi plan spektaklu. Kubanka, energetyczna i dynamiczna Judania Gómez Heredia, wspomina o sile kobiet ze swego kraju, wymuszonej m.in. brakiem przepisów chroniących je przed przemocą domową i seksualną. Polka, Katarzyna Tadeusz, przywołuje zakaz aborcji i pierwsze ofiary śmiertelne tej sytuacji, które mają konkretne imiona: Agnieszka i Iza. Niemka Philine Bührer równie przekonująco opowiada o progu w życiu każdej kobiety, związanym z macierzyństwem – doświadczamy traumy i braku akceptacji, niezależnie od tego, jakiego wyboru dokonamy: traumy ciężkiego porodu, traumy braku możliwości posiadania dzieci, których pragniemy, traumy niechęci partnera do posiadania dzieci, a zarazem ostracyzmu ze strony otoczenia, gdy się na posiadanie potomstwa nie decydujemy. Johanna Steinhauser w swym monologu odnosi się do własnej cielesności, do lęku przed jej silnym oddziaływaniem na mężczyzn, ale też przed przemijaniem, utratą zawodowych szans, na co szczególnie narażone są kobiety, które wybrały zawód aktorki. Artystki pojawiające się w spektaklu potrafią zagrać wszystko: same siebie, Emmę, mężczyzn, konie, oddalającą się karetę, dosłowną i całkowicie umowną rozpacz. Celnie oddają okrucieństwo społecznych konwencji i udowadniają, że sięganie po klasykę ma sens, jeśli wiemy, co chcemy z nią zrobić.
Losy Emmy Bovary są powszechnie znane – oto kobieta, której nie wystarczyło spokojne małżeństwo i kochający mąż. Zapragnęła intensywniejszych emocji, przeżyć, uwikłała się w romanse i długi, co doprowadziło do pogłębienia jej choroby nerwowej, bankructwa finansowego i ostatecznej zguby „upadłej” kobiety. Twórczynie spektaklu poddają tę opowieść reinterpretacji. Bawią się konwencjami, strojami, pod falbanami XIX-wiecznych sukien ukazując dresy (…), przerysowują grę aktorską, podkreślając umowność charakteryzacji. Kupcowi Lheureux (świetna, dawno nie widziana w Łodzi Katarzyna Tadeusz), występującemu w czerwonym dresie, stale odpadają doczepiane wąsy, a peruka z bujną czupryną nawet nie próbuje udawać prawdziwych włosów. Jednak temat, który ta postać ze sobą wnosi, nie jest zabawny: Lheureux jest jednym z mężczyzn, którzy przyczyniają się do pogrążenia Emmy, najpierw zachęcając do zakupów, a potem egzekwując dług. Bezwzględnie wobec Emmy zachowują się też jej kochankowie, a sceny z ich udziałem dobitnie ukazują, że kobiety w każdej epoce wciąż „łapią się” na te same chwyty: obietnice i pochlebstwa, po których zostają z niczym.
W tych punktach spektaklu tworzy się pomost między życiem kobiet w wieku XIX i XXI. (…) Przejmujące są osobiste wypowiedzi aktorek, wygłoszone na żywo do kamery, odnoszące się do tych obszarów, w których artystki w realnym życiu nie czują się komfortowo. Za każdym razem zbliżenie twarzy mówiącej w formie projekcji tworzy drugi plan spektaklu. Kubanka, energetyczna i dynamiczna Judania Gómez Heredia, wspomina o sile kobiet ze swego kraju, wymuszonej m.in. brakiem przepisów chroniących je przed przemocą domową i seksualną. Polka, Katarzyna Tadeusz, przywołuje zakaz aborcji i pierwsze ofiary śmiertelne tej sytuacji, które mają konkretne imiona: Agnieszka i Iza. Niemka Philine Bührer równie przekonująco opowiada o progu w życiu każdej kobiety, związanym z macierzyństwem – doświadczamy traumy i braku akceptacji, niezależnie od tego, jakiego wyboru dokonamy: traumy ciężkiego porodu, traumy braku możliwości posiadania dzieci, których pragniemy, traumy niechęci partnera do posiadania dzieci, a zarazem ostracyzmu ze strony otoczenia, gdy się na posiadanie potomstwa nie decydujemy. Johanna Steinhauser w swym monologu odnosi się do własnej cielesności, do lęku przed jej silnym oddziaływaniem na mężczyzn, ale też przed przemijaniem, utratą zawodowych szans, na co szczególnie narażone są kobiety, które wybrały zawód aktorki. Artystki pojawiające się w spektaklu potrafią zagrać wszystko: same siebie, Emmę, mężczyzn, konie, oddalającą się karetę, dosłowną i całkowicie umowną rozpacz. Celnie oddają okrucieństwo społecznych konwencji i udowadniają, że sięganie po klasykę ma sens, jeśli wiemy, co chcemy z nią zrobić.
Amelia Pudzianowska
FWPN
Na scenie cztery kobiety oraz pozornie prosta historia sięgająca wielu lat wstecz. Na podstawie dzieła Gustava Flauberta powstała „Bovary”, czyli sztuka, z której płynie siła do buntu. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Retroperspektywy 2022 był idealną okazją do pokazania, że niektóre perspektywy się nie starzeją, a czas nadaje im aktualnych cech. Indywidualne spojrzenie pani Bovary jest czymś, co znacznie wyprzedza skostniałe schematy myślowe jej epoki.
Spektakl Joanny Lewickiej (…) zrewidował moje spojrzenie na historię tytułowej bohaterki. Lektura „Pani Bovary” może niektórym wydać się nużąca, ze względu na powtarzalność myśli i zdarzeń w przedstawieniu kobiecej postaci. Teatr rządzi się jednak swoimi prawami, dzięki czemu w tym przypadku, kreacja pozwoliła na żywą, kolorową i głośną adaptację tej historii. Emma Bovary może wydawać się schematyczną postacią, jednak gdy wejdziemy w jej psychikę, zobaczymy zagubienie, gniew i głębokie poczucie nieszczęścia. Kobieta chce czegoś więcej, niż oferują jej czasy, w których się urodziła. Jej losy to pogoń za blichtrem, zaspokojeniem, mistycyzmem, a na dodatek w tym wszystkim czuje presję, by być dobrą matką i żoną. Występki sięgające zdrady, zakupoholizmu i świętokradztwa to jednocześnie pragnienie wyzwolenia z instytucji małżeństwa, systemu i zasad religii. Krok, na który decyduje się w ostateczności Pani Bovary, nie jest według mnie samopotępieniem. I ja jej nie potępiam.
Flaubert był wywrotowcem, pokazał w swoim dziele coś, co nie mieściło się w głowach ówczesnego mieszczaństwa. Dlatego też w mojej opinii doskonałym pomysłem jest symboliczny proces tego pisarza, przedstawiony jako element sztuki „Bovary”. „Winny” jest on postępowi w myśleniu o kobiecej rzeczywistości. Choć w książce dostrzec można wnikliwy obraz psychiki Emmy, bardzo ważny jest aspekt społeczny i ładunek ideowy, jaki niesie ze sobą adaptacja teatralna. Sztuka nacechowana jest feminizmem, który nie był wprost serwowany u Flauberta. Momentami aktorki same podchodziły do mikrofonu i opowiadały osobiste historie, pomagające zrozumieć, dlaczego w dalszym ciągu potrzebujemy kogoś takiego jak madame Bovary. Jej tragiczna historia pobudza do myślenia i choć realia się zmieniły, kobiety nadal pragną innowacji w postrzeganiu swojej płci i roli społecznej oraz pełnego równouprawnienia. Pani Bovary była powołana do wolności.
Sama forma sztuki jest bardzo inspirująca i pokazuje, że kameralne dzieła da się wystawić z rozmachem. (…) Twórcy zadbali o warstwę humorystyczną, za to nieco uciekła im dramaturgia. Momentami sztuka była trochę monotonna. Dobrze było natomiast usłyszeć polskie wtrącenia, które nawiązywały do lokalnej kultury i sytuacji politycznej. (…)
„Bovary” nie ukazuje piękna, nie ukazuje brzydoty, nie ukazuje życia, jednak ukazuje prawdę. Warto sięgnąć po ten przekaz. Trzeba spojrzeć na tę sztukę jako na dzieło, które chce zmieniać świat poprzez warstwę wizualną, peruki, sukienki, rekwizyty, a także słowa, opowiadające historię pewnej kobiety. Kobiety szukającej swojego miejsca pośród salonów, służby i dorożek. A może po prostu Emma chciałaby założyć dżinsy i podróżować? Tak, żeby to życie miało jakiś sens, barwę, żeby nabrało konkretnego kształtu. Jednak pani Bovary nie pozostawia po sobie pustki. Dopóki inspiruje, będzie do bólu aktualna i autentyczna.
Marta Zdanowska
Miej Miejsce
Mamy do czynienia z trzema poziomami: herstorią literackiej postaci – Emmy Bovary, historią procesu Gustave’a Flauberta, oskarżonego o obrazę moralności w powieści „Pani Bovary” oraz historiami czterech współczesnych kobiet, które dowodzą, że niektóre zachowania nie zmieniły się nadmiernie od XIX wieku, za to ładnie je upudrowano.
TVP Kultura
Na scenie cztery kobiety oraz pozornie prosta historia sięgająca wielu lat wstecz. Na podstawie dzieła Gustava Flauberta powstała „Bovary”, czyli sztuka, z której płynie siła do buntu. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Retroperspektywy 2022 był idealną okazją do pokazania, że niektóre perspektywy się nie starzeją, a czas nadaje im aktualnych cech. Indywidualne spojrzenie pani Bovary jest czymś, co znacznie wyprzedza skostniałe schematy myślowe jej epoki.
Spektakl Joanny Lewickiej (…) zrewidował moje spojrzenie na historię tytułowej bohaterki. Lektura „Pani Bovary” może niektórym wydać się nużąca, ze względu na powtarzalność myśli i zdarzeń w przedstawieniu kobiecej postaci. Teatr rządzi się jednak swoimi prawami, dzięki czemu w tym przypadku, kreacja pozwoliła na żywą, kolorową i głośną adaptację tej historii. Emma Bovary może wydawać się schematyczną postacią, jednak gdy wejdziemy w jej psychikę, zobaczymy zagubienie, gniew i głębokie poczucie nieszczęścia. Kobieta chce czegoś więcej, niż oferują jej czasy, w których się urodziła. Jej losy to pogoń za blichtrem, zaspokojeniem, mistycyzmem, a na dodatek w tym wszystkim czuje presję, by być dobrą matką i żoną. Występki sięgające zdrady, zakupoholizmu i świętokradztwa to jednocześnie pragnienie wyzwolenia z instytucji małżeństwa, systemu i zasad religii. Krok, na który decyduje się w ostateczności Pani Bovary, nie jest według mnie samopotępieniem. I ja jej nie potępiam.
Flaubert był wywrotowcem, pokazał w swoim dziele coś, co nie mieściło się w głowach ówczesnego mieszczaństwa. Dlatego też w mojej opinii doskonałym pomysłem jest symboliczny proces tego pisarza, przedstawiony jako element sztuki „Bovary”. „Winny” jest on postępowi w myśleniu o kobiecej rzeczywistości. Choć w książce dostrzec można wnikliwy obraz psychiki Emmy, bardzo ważny jest aspekt społeczny i ładunek ideowy, jaki niesie ze sobą adaptacja teatralna. Sztuka nacechowana jest feminizmem, który nie był wprost serwowany u Flauberta. Momentami aktorki same podchodziły do mikrofonu i opowiadały osobiste historie, pomagające zrozumieć, dlaczego w dalszym ciągu potrzebujemy kogoś takiego jak madame Bovary. Jej tragiczna historia pobudza do myślenia i choć realia się zmieniły, kobiety nadal pragną innowacji w postrzeganiu swojej płci i roli społecznej oraz pełnego równouprawnienia. Pani Bovary była powołana do wolności.
Sama forma sztuki jest bardzo inspirująca i pokazuje, że kameralne dzieła da się wystawić z rozmachem. (…) Twórcy zadbali o warstwę humorystyczną, za to nieco uciekła im dramaturgia. Momentami sztuka była trochę monotonna. Dobrze było natomiast usłyszeć polskie wtrącenia, które nawiązywały do lokalnej kultury i sytuacji politycznej. (…)
„Bovary” nie ukazuje piękna, nie ukazuje brzydoty, nie ukazuje życia, jednak ukazuje prawdę. Warto sięgnąć po ten przekaz. Trzeba spojrzeć na tę sztukę jako na dzieło, które chce zmieniać świat poprzez warstwę wizualną, peruki, sukienki, rekwizyty, a także słowa, opowiadające historię pewnej kobiety. Kobiety szukającej swojego miejsca pośród salonów, służby i dorożek. A może po prostu Emma chciałaby założyć dżinsy i podróżować? Tak, żeby to życie miało jakiś sens, barwę, żeby nabrało konkretnego kształtu. Jednak pani Bovary nie pozostawia po sobie pustki. Dopóki inspiruje, będzie do bólu aktualna i autentyczna.
Mamy do czynienia z trzema poziomami: herstorią literackiej postaci – Emmy Bovary, historią procesu Gustave’a Flauberta, oskarżonego o obrazę moralności w powieści „Pani Bovary” oraz historiami czterech współczesnych kobiet, które dowodzą, że niektóre zachowania nie zmieniły się nadmiernie od XIX wieku, za to ładnie je upudrowano.
Losy szalonej Stryjeńskiej stają się w spektaklu Lewickiej czymś więcej niż tylko barwną obyczajową anegdotą z minionego wieku
Jarosław Cymerman
TEATR
[…] [T]wórczynie unikają oczywistych skojarzeń związanych z ich bohaterką. […] narracja znakomicie oddaje stale obecny w życiu Stryjeńskiej niepokój, jej tęsknotę za bliskością, rodziną, swojskością, przy jednoczesnym ciągłym odrzucaniu tego wszystkiego i składaniu tych wartości na ołtarzu sztuki.
W tle tej opowieści dzieje się wielka historia. Stryjeńska – choć na pozór jest odwróconą od świata, skupioną na sobie artystką – staje się symbolem doświadczenia XX wieku w mikroskali jednostkowego życia. […] Współczesny widz z początku XXI wieku łatwo może się odnaleźć w jej stałej pogoni za zamówieniami, kredytami, zasiłkami, a także w nieustannym podróżowaniu, poczuciu niezakorzenienia. […]
Ten aktualny wymiar podkreśla język przedstawienia, który dużo zawdzięcza oryginalnemu słownictwu i gierkom językowym samej malarki – zadziwiająco bliskim chociażby dzisiejszemu nadużywaniu anglicyzmów (na przykład rok 1936 podsumowywała stwierdzeniem „Sytuejszyn zaczyna być groźna”). Podobnie współcześnie brzmi muzyka skomponowana przez Christopha Coburgera, który, nieobarczony skojarzeniami łączącymi Stryjeńską z polską kulturą ludową, skupił się przede wszystkim na tym, by jak najlepiej przy pomocy warstwy brzmieniowej zilustrować przemiany stanu ducha bohaterki, nie odwołując się do nasuwających się w oczywisty sposób na myśl melodii kujawiaka czy oberka.
[…] Z ułamków scen, urwanych w pół zdań, filmowych migawek wyłania się portret szalonej, tańczącej Zofii – artystki, która nie potrafiła iść na kompromisy i nie mieściła się w schematach, próbowała rozpaczliwie pogodzić karierę z macierzyństwem, doświadczała losu zdradzanej żony i kochanki, Polki szukającej swego miejsca w Europie, uciekającej z kraju i jednocześnie za nim tęskniącej. […]
Gdy w finale Landowska wkłada na głowę kolorowy wianek, chwyta się za biodra, wyśpiewuje czysto i emocjonalnie piosenkę ludową – pierwszą i jedyną w całym spektaklu – jednej z pań siedzących obok mnie wyrwało się westchnienie: „Tak, to o mnie…”. Trudno o lepsze potwierdzenie, że losy szalonej Stryjeńskiej stają się w spektaklu Lewickiej czymś więcej niż tylko barwną obyczajową anegdotą z minionego wieku.
[…] Lewicka avoids obvious associations which usually haunt Zofia Stryjenska. […] The torn, seemingly chaotic narrative [of the performance] perfectly captures the heroine’s anxieties: her longing for intimacy and the happiness of family life, always at odds with her readiness to sacrifice traditional family values on the altar of Art.
In the background of this personal story, there is great history. Stryjenska – although seemingly an egocentric artist detached from the political world – becomes a symbol of common 20th century experiences in the microscale of an individual life. […] And even the contemporary viewers of the 21st century can easily identify themselves with the heroine in constant pursuit of money, clients, benefits, and additionally in constant travels, forever unrooted, as a pole in Olga Tokarczuk’s novels.
This current dimension is emphasized by the language of the performance, which owes a lot to the painter’s original vocabulary and word plays – surprisingly close even to today’s abuse of English language ([mixing English and Polish words and pronunciations]). Also the score composed by Christoph Coburger is close to the contemporary tastes: free from typical associations conditioned by Polish folk culture, the German composer focused above all on how to use the sound layer to illustrate the heroine’s stream of consciousness, especially her mood swings, without referring kujawiak or oberek.
[…] From impressionist scenes, half-sentences, film snapshots emerges a portrait of the passionate, dancing Zofia – an artist who could not compromise nor fit into the schemes, who failed any attempt to reconcile career with motherhood, who suffered the humiliation of betrayal, a Polish woman seeking her place in Europe, running away from the homeland but missing it before even crossing the border. […]
When, in the finale, Landowska put a colorful wreath on her head, grabbed her hips and sang a pure and emotional folk song, the first and only in the whole performance – one of the ladies sitting next to me sighed: “Yes, that’s about me …“. One needs nothing else to confirm that in Lewicka’s performance the fate of Stryjeńska becomes something more than just a colorful moral anecdote from the past century.
Rewelacja teatralna i życiowa
Dr. hab. Tomasz Kitliński
Wyborcza.pl Lublin
Miłość za miłością, nałogowa zazdrość, seryjne zdrady, studia w przebraniu męskim, nędza, porwanie, klinika psychiatryczna, syfilis, wojna, obóz dezynfekcyjny, długi, wyobcowanie, przedwczesna śmierć syna – te losy malarki i graficzki Zofii Stryjeńskiej odżywają na scenie w spektaklu “Stryjeńska. Let’s Dance, Zofia”.
To rewelacja teatralna. I życiowa. Biografia Stryjeńskiej wybucha tu dzięki trzem kobietom: reżyserce Joannie Lewickiej, aktorce Dorocie Landowskiej i dramaturżce Annie Dudzie. Ich Stryjeńska przewartościowuje istnienie. Przed nami seria obrazów i tekstów, pieśni i wideo, flashbacków z koszmaru XX wieku i wierszy. Działa się na nas – widzów – dowcipem, a zarazem duchem. Bez owego esprit nie zdzierżylibyśmy opowieści rozpaczy: śmierć zawsze przedwczesna i zawsze niewypowiedzia(l)na.
Widzowie często śmieją się z ironii losu, z siły komicznej aktorki, która roztacza także żal. Życie łaskocze i smaga nas ze sceny. Oto egzystencja – Stryjeńskiej, Lewickiej, nasza. Identyfikujemy się z postacią daleką, a tak bliską każdej, każdemu. Chcemy stać się Stryjeńską, choć wzdragamy się przed bohemą, biedą, chorobą, nadwrażliwością, stanami granicznymi.
Stryjeńska zdaje się swojska poprzez kujawiaki w jej sztuce, a tak naprawdę pozostaje wiecznie obca. Reżyserka lekceważy folklor, dzięki czemu spektakl nie wpisuje się w nacjonalizm. Przeciwnie, przedstawienie opiewa uniwersalną egzystencję i otwiera się na świat. […]
Przedstawienie opiera się na dramacie Anny Dudy „Let’s Dance, Zofia!”, na książce Angeliki Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali” i na pamiętnikach malarki „Chleb prawie że powszedni. Kronika jednego życia”. Ale przede wszystkim na energii psychicznej reżyserki, aktorki i dramaturżki, owych wulkanów wyobraźni.
Reżyserka Lewicka pokazuje w wideo okrucieństwa przeszłości. Ale także nasz sadyzm, który trwa: nienawiść do uchodźców, kosmopolitek, mniejszości. […]
Takie ekstremalne stany uczuciowe tworzone są w przedstawieniu, dzięki czemu staje się ono arcydziełem prawdy psychicznej i historycznej. […]
W rejestrach metafizycznych język Stryjeńskiej jest mięsisty. Jej wspomnienia poruszają nas do głębi. Jej ciałodusza krzyczy o rozkoszy i cierpieniu, o bólu i radości. Jest przy tym i żeńska, i męska, androginiczna. […]
Wszyscy jesteśmy Stryjeńskimi: włóczędzy, nomadzi, wygnańcy. […] Potrzebujemy spektakli bez hurrapatriotycznego zadęcia: intymnych, szczerych, rozdrapujących rany.
Love after love, addictive jealousy, serial betrayals, studying in male disguise, misery, kidnapping, psychiatric clinic, syphilis, war, disinfection camp, debts, alienation, premature death of her son – the fate of the painter and graphic artist Zofia Stryjeńska revives on stage in the show “STRYJENSKA. Let’s Dance, Zofia!”.
This performance is a revelation. Stryjeńska’s biography explodes thanks to three women: director Joanna Lewicka, actress Dorota Landowska and playwright Anna Duda. Their Stryjeńska re-evaluates human existence. We follow a series of images and texts, songs and videos, flashbacks from the nightmares of the 20th century, poems. The show impacts us through its humour and spirit. Without this brilliance we would hardly bear the stories of despair in which death is always premature.
Viewers often laugh because of the irony of fate and because of the comic strength of the actress, who easily jumps from lightheartedness to grief. This is the existence – of Stryjeńska, Lewicka, ours. We identify with the figure so distant but so close to everyone. We crave to become Stryjeńska, although we shiver at the thoughts of bohemian lifestyle, poverty, illness, suffering.
Stryjeńska seems familiar thanks to the kujawiak dancers she depicted in her art but she has actually remained eternally foreign. The director neglects the folklore and rejects any labels that would cater to nationalist tastes. On the contrary, she celebrates the universal human existence and opens the Polish theatre and history up to the world. […]
The performance is based on the drama by Anna Duda “Let’s Dance, Zofia!” which, in turn, was inspired by a book by Angelika Kuźniak and most importantly by original personal diaries of the painter which were published recently. However, the end result depends primarily on the mental energy of the director, actress and playwright – three volcanoes of imagination.
Director Lewicka applied video to show atrocities of the past. But also of today: the persisting hatred of refugees, cosmopolitans, minorities. […] Thanks to the way in which extreme emotional states are depicted, the performance emerges as a masterpiece of psychological and historical truth. […] In metaphysical registers, Stryjeńska’s language is meaty. Her memories move us deeply. Her body screams from pleasure and suffering, from pain and joy. She is also female and male, androgynous. […]
We are all Stryjenskas: vagabonds, nomads and exiles. […] We need performances like this one, without the common hurray-patriotic blast but instead intimate, sincere, healing.
Notatnik Kulturalny
[…] wraz z [ze Stryjeńską] zaczynamy podróż po miejscach, w których żyła, kochała, cierpiała, a w tle, na ekranie widzimy te miejsca w czasach współczesnych. Monachium, Paryż, Genewa. Kobieta-artystka w wiecznym rozdarciu między mężczyznami, z którymi usiłowała stworzyć dom, a potrzebą odizolowania, samotności w czasie gdy tworzyła. Opowieść o barwnym ptaku, który marzy o wolności, chce żyć po swojemu i śpiewać własną pieśń. Walczy o to, ale częściej przegrywa niż wygrywa. […]
Stryjeńska to artystka z nerwami na wierzchu, pełna emocji i wzburzeń. Jak kocha to do zatracenia, jak pracuje to na zatracenie. I taką Stryjeńską przedstawia nam Dorota Landowska. Gra jak nawiedzona, płynie niemal w powietrzu mówiąc o miłości i sztuce, by zaraz potem wpaść w otchłań depresji, swoich strachów czy szaleństwa. I wciąga widzów w tę podróż po własnym życiu, po własnych uczuciach i emocjach. A my siedzimy cichutko, wtopieni w krzesła, rozedrgani emocjami, zatrzymując oddech. I dopiero po skończonym spektaklu podziwiamy małą a wielką kobietę. I Stryjeńską i Landowską. Jedną za śmiałość w dążeniu do życia po swojemu, drugą za umiejętność pokazania jej. Piękna gra. Piękna! Polecam.
[…] Munich, Paris, Geneva. Together with Stryjenska, we embark on a journey through the places where she lived, loved, suffered. In the background, on a screen, we see the same places in modern times. An artist eternally teared between the men with whom she has tried to create a home, and the need to stay alone and create art. The story of a colorful bird who dreams of singing her own song of freedom. And who fights for it, but loses more often than wins. […]
Stryjeńska is an artist with nerves on the outside, always full of emotions and excitement. When she loves she loses herself in love and when she works she loses herself in work. Dorota Landowska embodies these qualities of Stryjeńska perfectly. Her performance is haunting, she nearly floats in the air while talking passionately about love and art, and then immediately falls down into the abyss of depression, anxiety and madness. She pulls the audience into this journey through her experiences, feelings and emotions. And we are sitting quietly, melting into our seats, trembling with emotions, holding our breath. And only after the show is finished we can fully admire this little great woman. Or women: both Stryjeńska and Landowska. The first one for boldness in the pursuit of life on her own terms, the other one for the ability to recreate it on stage. What a beautiful play.
[…] [T]wórczynie unikają oczywistych skojarzeń związanych z ich bohaterką. […] narracja znakomicie oddaje stale obecny w życiu Stryjeńskiej niepokój, jej tęsknotę za bliskością, rodziną, swojskością, przy jednoczesnym ciągłym odrzucaniu tego wszystkiego i składaniu tych wartości na ołtarzu sztuki.
W tle tej opowieści dzieje się wielka historia. Stryjeńska – choć na pozór jest odwróconą od świata, skupioną na sobie artystką – staje się symbolem doświadczenia XX wieku w mikroskali jednostkowego życia. […] Współczesny widz z początku XXI wieku łatwo może się odnaleźć w jej stałej pogoni za zamówieniami, kredytami, zasiłkami, a także w nieustannym podróżowaniu, poczuciu niezakorzenienia. […]
Ten aktualny wymiar podkreśla język przedstawienia, który dużo zawdzięcza oryginalnemu słownictwu i gierkom językowym samej malarki – zadziwiająco bliskim chociażby dzisiejszemu nadużywaniu anglicyzmów (na przykład rok 1936 podsumowywała stwierdzeniem „Sytuejszyn zaczyna być groźna”). Podobnie współcześnie brzmi muzyka skomponowana przez Christopha Coburgera, który, nieobarczony skojarzeniami łączącymi Stryjeńską z polską kulturą ludową, skupił się przede wszystkim na tym, by jak najlepiej przy pomocy warstwy brzmieniowej zilustrować przemiany stanu ducha bohaterki, nie odwołując się do nasuwających się w oczywisty sposób na myśl melodii kujawiaka czy oberka.
[…] Z ułamków scen, urwanych w pół zdań, filmowych migawek wyłania się portret szalonej, tańczącej Zofii – artystki, która nie potrafiła iść na kompromisy i nie mieściła się w schematach, próbowała rozpaczliwie pogodzić karierę z macierzyństwem, doświadczała losu zdradzanej żony i kochanki, Polki szukającej swego miejsca w Europie, uciekającej z kraju i jednocześnie za nim tęskniącej. […]
Gdy w finale Landowska wkłada na głowę kolorowy wianek, chwyta się za biodra, wyśpiewuje czysto i emocjonalnie piosenkę ludową – pierwszą i jedyną w całym spektaklu – jednej z pań siedzących obok mnie wyrwało się westchnienie: „Tak, to o mnie…”. Trudno o lepsze potwierdzenie, że losy szalonej Stryjeńskiej stają się w spektaklu Lewickiej czymś więcej niż tylko barwną obyczajową anegdotą z minionego wieku.
[…] Lewicka avoids obvious associations which usually haunt Zofia Stryjenska. […] The torn, seemingly chaotic narrative [of the performance] perfectly captures the heroine’s anxieties: her longing for intimacy and the happiness of family life, always at odds with her readiness to sacrifice traditional family values on the altar of Art.
In the background of this personal story, there is great history. Stryjenska – although seemingly an egocentric artist detached from the political world – becomes a symbol of common 20th century experiences in the microscale of an individual life. […] And even the contemporary viewers of the 21st century can easily identify themselves with the heroine in constant pursuit of money, clients, benefits, and additionally in constant travels, forever unrooted, as a pole in Olga Tokarczuk’s novels.
This current dimension is emphasized by the language of the performance, which owes a lot to the painter’s original vocabulary and word plays – surprisingly close even to today’s abuse of English language ([mixing English and Polish words and pronunciations]). Also the score composed by Christoph Coburger is close to the contemporary tastes: free from typical associations conditioned by Polish folk culture, the German composer focused above all on how to use the sound layer to illustrate the heroine’s stream of consciousness, especially her mood swings, without referring kujawiak or oberek.
[…] From impressionist scenes, half-sentences, film snapshots emerges a portrait of the passionate, dancing Zofia – an artist who could not compromise nor fit into the schemes, who failed any attempt to reconcile career with motherhood, who suffered the humiliation of betrayal, a Polish woman seeking her place in Europe, running away from the homeland but missing it before even crossing the border. […]
When, in the finale, Landowska put a colorful wreath on her head, grabbed her hips and sang a pure and emotional folk song, the first and only in the whole performance – one of the ladies sitting next to me sighed: “Yes, that’s about me …“. One needs nothing else to confirm that in Lewicka’s performance the fate of Stryjeńska becomes something more than just a colorful moral anecdote from the past century.
Miłość za miłością, nałogowa zazdrość, seryjne zdrady, studia w przebraniu męskim, nędza, porwanie, klinika psychiatryczna, syfilis, wojna, obóz dezynfekcyjny, długi, wyobcowanie, przedwczesna śmierć syna – te losy malarki i graficzki Zofii Stryjeńskiej odżywają na scenie w spektaklu “Stryjeńska. Let’s Dance, Zofia”.
To rewelacja teatralna. I życiowa. Biografia Stryjeńskiej wybucha tu dzięki trzem kobietom: reżyserce Joannie Lewickiej, aktorce Dorocie Landowskiej i dramaturżce Annie Dudzie. Ich Stryjeńska przewartościowuje istnienie. Przed nami seria obrazów i tekstów, pieśni i wideo, flashbacków z koszmaru XX wieku i wierszy. Działa się na nas – widzów – dowcipem, a zarazem duchem. Bez owego esprit nie zdzierżylibyśmy opowieści rozpaczy: śmierć zawsze przedwczesna i zawsze niewypowiedzia(l)na.
Widzowie często śmieją się z ironii losu, z siły komicznej aktorki, która roztacza także żal. Życie łaskocze i smaga nas ze sceny. Oto egzystencja – Stryjeńskiej, Lewickiej, nasza. Identyfikujemy się z postacią daleką, a tak bliską każdej, każdemu. Chcemy stać się Stryjeńską, choć wzdragamy się przed bohemą, biedą, chorobą, nadwrażliwością, stanami granicznymi.
Stryjeńska zdaje się swojska poprzez kujawiaki w jej sztuce, a tak naprawdę pozostaje wiecznie obca. Reżyserka lekceważy folklor, dzięki czemu spektakl nie wpisuje się w nacjonalizm. Przeciwnie, przedstawienie opiewa uniwersalną egzystencję i otwiera się na świat. […]
Przedstawienie opiera się na dramacie Anny Dudy „Let’s Dance, Zofia!”, na książce Angeliki Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali” i na pamiętnikach malarki „Chleb prawie że powszedni. Kronika jednego życia”. Ale przede wszystkim na energii psychicznej reżyserki, aktorki i dramaturżki, owych wulkanów wyobraźni.
Reżyserka Lewicka pokazuje w wideo okrucieństwa przeszłości. Ale także nasz sadyzm, który trwa: nienawiść do uchodźców, kosmopolitek, mniejszości. […]
Takie ekstremalne stany uczuciowe tworzone są w przedstawieniu, dzięki czemu staje się ono arcydziełem prawdy psychicznej i historycznej. […]
W rejestrach metafizycznych język Stryjeńskiej jest mięsisty. Jej wspomnienia poruszają nas do głębi. Jej ciałodusza krzyczy o rozkoszy i cierpieniu, o bólu i radości. Jest przy tym i żeńska, i męska, androginiczna. […]
Wszyscy jesteśmy Stryjeńskimi: włóczędzy, nomadzi, wygnańcy. […] Potrzebujemy spektakli bez hurrapatriotycznego zadęcia: intymnych, szczerych, rozdrapujących rany.
Love after love, addictive jealousy, serial betrayals, studying in male disguise, misery, kidnapping, psychiatric clinic, syphilis, war, disinfection camp, debts, alienation, premature death of her son – the fate of the painter and graphic artist Zofia Stryjeńska revives on stage in the show “STRYJENSKA. Let’s Dance, Zofia!”.
This performance is a revelation. Stryjeńska’s biography explodes thanks to three women: director Joanna Lewicka, actress Dorota Landowska and playwright Anna Duda. Their Stryjeńska re-evaluates human existence. We follow a series of images and texts, songs and videos, flashbacks from the nightmares of the 20th century, poems. The show impacts us through its humour and spirit. Without this brilliance we would hardly bear the stories of despair in which death is always premature.
Viewers often laugh because of the irony of fate and because of the comic strength of the actress, who easily jumps from lightheartedness to grief. This is the existence – of Stryjeńska, Lewicka, ours. We identify with the figure so distant but so close to everyone. We crave to become Stryjeńska, although we shiver at the thoughts of bohemian lifestyle, poverty, illness, suffering.
Stryjeńska seems familiar thanks to the kujawiak dancers she depicted in her art but she has actually remained eternally foreign. The director neglects the folklore and rejects any labels that would cater to nationalist tastes. On the contrary, she celebrates the universal human existence and opens the Polish theatre and history up to the world. […]
The performance is based on the drama by Anna Duda “Let’s Dance, Zofia!” which, in turn, was inspired by a book by Angelika Kuźniak and most importantly by original personal diaries of the painter which were published recently. However, the end result depends primarily on the mental energy of the director, actress and playwright – three volcanoes of imagination.
Director Lewicka applied video to show atrocities of the past. But also of today: the persisting hatred of refugees, cosmopolitans, minorities. […] Thanks to the way in which extreme emotional states are depicted, the performance emerges as a masterpiece of psychological and historical truth. […] In metaphysical registers, Stryjeńska’s language is meaty. Her memories move us deeply. Her body screams from pleasure and suffering, from pain and joy. She is also female and male, androgynous. […]
We are all Stryjenskas: vagabonds, nomads and exiles. […] We need performances like this one, without the common hurray-patriotic blast but instead intimate, sincere, healing.
[…] wraz z [ze Stryjeńską] zaczynamy podróż po miejscach, w których żyła, kochała, cierpiała, a w tle, na ekranie widzimy te miejsca w czasach współczesnych. Monachium, Paryż, Genewa. Kobieta-artystka w wiecznym rozdarciu między mężczyznami, z którymi usiłowała stworzyć dom, a potrzebą odizolowania, samotności w czasie gdy tworzyła. Opowieść o barwnym ptaku, który marzy o wolności, chce żyć po swojemu i śpiewać własną pieśń. Walczy o to, ale częściej przegrywa niż wygrywa. […]
Stryjeńska to artystka z nerwami na wierzchu, pełna emocji i wzburzeń. Jak kocha to do zatracenia, jak pracuje to na zatracenie. I taką Stryjeńską przedstawia nam Dorota Landowska. Gra jak nawiedzona, płynie niemal w powietrzu mówiąc o miłości i sztuce, by zaraz potem wpaść w otchłań depresji, swoich strachów czy szaleństwa. I wciąga widzów w tę podróż po własnym życiu, po własnych uczuciach i emocjach. A my siedzimy cichutko, wtopieni w krzesła, rozedrgani emocjami, zatrzymując oddech. I dopiero po skończonym spektaklu podziwiamy małą a wielką kobietę. I Stryjeńską i Landowską. Jedną za śmiałość w dążeniu do życia po swojemu, drugą za umiejętność pokazania jej. Piękna gra. Piękna! Polecam.
[…] Munich, Paris, Geneva. Together with Stryjenska, we embark on a journey through the places where she lived, loved, suffered. In the background, on a screen, we see the same places in modern times. An artist eternally teared between the men with whom she has tried to create a home, and the need to stay alone and create art. The story of a colorful bird who dreams of singing her own song of freedom. And who fights for it, but loses more often than wins. […]
Stryjeńska is an artist with nerves on the outside, always full of emotions and excitement. When she loves she loses herself in love and when she works she loses herself in work. Dorota Landowska embodies these qualities of Stryjeńska perfectly. Her performance is haunting, she nearly floats in the air while talking passionately about love and art, and then immediately falls down into the abyss of depression, anxiety and madness. She pulls the audience into this journey through her experiences, feelings and emotions. And we are sitting quietly, melting into our seats, trembling with emotions, holding our breath. And only after the show is finished we can fully admire this little great woman. Or women: both Stryjeńska and Landowska. The first one for boldness in the pursuit of life on her own terms, the other one for the ability to recreate it on stage. What a beautiful play.
Sylwia Hejno
Gazeta Wyborcza
Monodram w reżyserii Joanny Lewickiej, który powstał w stulecie zdobycia przez kobiety praw wyborczych jest opowieścią o osobistej drodze pod prąd. Przecinanej pasjami, namiętnościami, wewnętrznym rozdarciem między sztuką i wolnością ducha a społecznymi normami i praktycznymi wymogami życia. Stryjeńska [w tym spektaklu] to więcej niż wskrzeszenie na scenie jednej z najbardziej znanych artystek dwudziestolecia międzywojennego. […]
Stryjeńska przebierała się za mężczyznę, by studiować, ganiała za ukochanym z rewolwerem, podróżowała, tworzyła i klepała biedę. Na scenie widzimy, że chce przede wszystkim jednego: żyć pełną piersią, by życie było jak szalony taniec. Właśnie za tę potrzebę niezależności, tak łatwo rzucić pogardliwie „wariatka”… Dla Stryjeńskiej, dzięki interwencji męża, skończyło się to, na szczęście przejściowo, w zakładzie dla obłąkanych. Monodram, spojrzenie na fascynującą postać artystki, jest inspiracją, by niezłomnie tańczyć swój wewnętrzny taniec, jeśli trzeba, nawet na przekór wszystkiemu.
The monologue directed by Joanna Lewicka on the centenary anniversary of granting election rights to women in Poland, is a story about a personal struggle against the tide. Tormented by passions, torn between the freedom of the artistic spirit and pragmatic social norms. […]
Stryjeńska had to disguise as a man to study painting, chased her beloved with a revolver, traveled, created art and lived from hand to mouth. On stage, we see that above all she craved for living life to the fullest, dancing through it. Her need for independence earned her the reputation of an insane woman which resulted in her husband forcing her into a mental institution, fortunately only temporarily. The monologue providing insights into this fascinating artist is an inspiration to steadfastly dance your inner dance, despite any possible obstacles.
Dominik Gac
teatraly.pl
[…] Istnieje zapotrzebowanie na narodowe bohaterki, które mogą przysłużyć się walce o wartości feministyczne. Jej front przebiega również (a może zwłaszcza) przez teatr. […] Joanna Lewicka to reżyserka, która konsekwentnie podejmuje tematy feministyczne, obce jest jej jednak ideologiczne zacietrzewienie. Monodram o Zofii Stryjeńskiej kolejnym tego dowodem. […] Opowiadając o Stryjeńskiej, Lewicka podejmuje szereg aktualnych tematów z feminizmem i gender na czele. Przedstawia opowieść o kobiecie, która chce oddychać pełną piersią. Tańczyć w codzienności jak uwielbiany przez nią Aleksander Sacharow na scenie. Żyć i tworzyć. W oderwaniu od polityki i ideologii. W bliskości obiektów swych gorących uczuć, których sylwetki znakomicie pasują do tanich romansów, ale w prawdziwym życiu stają się ciężarem tyleż barwnym, co banalnym i trudnym do zniesienia. […] Perypetie damsko-męskie nie są jednak najtragiczniejsze. Stryjeńska walczy o swobodę z rozmachem, który zadziwia. […]
[…] Czytając Stryjeńską, łatwo wyobrazić sobie ekscentryczną, ekstrawertyczną i nadpobudliwą wariatkę, tymczasem Landowska buduje postać wstrzemięźliwie. Stajemy oko w oko z kobietą, która największe nawet nieszczęścia opowiada lekko i ze swadą, niczego przy tym nie banalizując ani nie ośmieszając. Co nie znaczy, że dominuje ton serio. Landowska znakomicie wydobywa humor z gorących od temperamentu wersów. Być może u źródła zjawiskowego stylu Stryjeńskiej tkwi potrzeba estetyzacji. Jej artyzm poznajemy w spektaklu wyłącznie za pośrednictwem języka. […]
[…] Stryjeńska nieustannie tęskni do przeciwieństw. Do pełnej wolności twórczej oraz obyczajowej, a jednocześnie do rodzinnego domu, którego nie jest w stanie zbudować, tułając się po hotelach Europy w poszukiwaniu zarobku i schronienia przed wierzycielami. Bezduszna ekonomia jest w jej biografii jak potężne betonowe ściany w podziemiach Centrum Spotkania Kultur. Gmach ten nie bez przyczyny zagrał siedzibę Służby Bezpieczeństwa w dystopijnym serialu 1983. Surowe wnętrze zjada niewielką scenę, na której powołano ciasny i zagracony pokój. Rodzi się pytanie, czy sam fakt jego zaistnienia w tej bezlitosnej rzeczywistości nie jest zwycięstwem?
[…] There is a need for national heroines who could contribute to promoting feminist values. […] Joanna Lewicka is a director who consistently tackles feminist themes but without ideological doggedness. The monodrama about Zofia Stryjeńska is another proof of that. […] Talking about Stryjeńska, Lewicka takes up a number of current topics regarding feminism and gender issues. She tells the story of a woman who wants to dance through quotidianity like her idol Alexander Sakharov used to dance on stage. Live and create, away from politics and ideology, close to her cherished lovers whose silhouettes perfectly match cheap romances, but in real life they become a burden as colorful as banal and difficult to bear. […] However, romantic adventures and disappointments are not the most tragic part of the story which really focuses on Stryjeńska fighting for her freedom with an astonishing zeal. […]
[…] Reading Stryjeńska’s diaries, it is easy to imagine an eccentric, extroverted and hyperactive crazy woman, but Landowska builds her character with restraint. We face a woman recalling her worst misfortunes in a brilliant way, without ever trivializing or ridiculing anything. Which does not mean that the dominating tone is serious. Landowska does excellent work at bringing humor out of passionate verses. Perhaps at the root of Stryjeńska’s phenomenal style is the need for aestheticization. [As the performance does not showcase her paintings], we discover her artistry only through the language. […]
[…] Stryjeńska constantly longs for opposites. For full creative and moral freedom, and at the same time for a family home, which she is unable to build, wandering around Europe’s hotels in search of income and shelter from creditors. Soulless economy is in her biography like huge concrete walls in the basement of the Center for the Meeting of Cultures [where the monologue premiered.] The austere interior devours a small stage with a cramped and cluttered room. Maybe the mere bringing this tiny room back to life in this ruthless reality is a victory?
Włodzimierz Neubart
Chochlik Kulturalny
[…] Magia! Czarownica, szamanka pędzla i pióra, kobieta, która potrzebowała samotności, by tworzyć i bliskości drugiego człowieka, by istnieć. Zofia Stryjeńska, bohaterka monodramu „Stryjeńska. Let’s dance, Zofia!”, wpuściła nas do swojej duszy, poranionej, płonącej, pełnej zakamarków. Podróż ta, tak nieoczywista, okazała się doznaniem nad wyraz ciekawym. Spektakl w reżyserii Joanny Lewickiej ma tę niewątpliwą zaletę, że od pierwszej chwili wciąga i hipnotyzuje. Szokująco współczesny i zarazem wybitnie klasyczny, mógłby być oklaskiwany równie burzliwie w Teatrze Studio, w Teatrze Narodowym, a nawet jako widowisko uliczne. Wielka rzecz! Dorota Landowska pruje po oceanie artystycznych uniesień wciągając nas w wir zdarzeń, wspomnień i emocji. Ten spektakl się po prostu czuje, nie ogląda. […]
[…] W tej konkretnej układance wszystko jest na swoim miejscu: sekwencje filmowe (pomysł na ich realizację też), szarpiąca duszę muzyka, nieskazitelnie wyśpiewana finałowa pieśń […] , układ i wykorzystanie sceny, rekwizyty, wreszcie sama aktorka.
[…] Kilka artystycznych wrażliwości, kilka spojrzeń na świat i sztukę, które kreatywnie połączyły siły, by opowiedzieć nie tylko o wielkiej artystce sprzed wieku, ale o tym, jak zmieniał się w jej czasach świat, […] , pokazać kluczowe dla niej miejsca także z dzisiejszej perspektywy. Garść punktów zapalnych, które zmieniły tę kobietę, jej otoczenie, nas samych dzisiaj. […] To teatralne zaproszenie do dyskusji o wpływie okoliczności zewnętrznych: polityki, społeczeństwa, rodziny na proces twórczy zmusza do zastanowienia się, jak wielkim wyzwaniem jest bycie artysta w każdych czasach. Jak poszukiwanie dróg wiele zmienia w codzienności i jak bardzo ta codzienność wszystko utrudnia.
Tekstowo jest bajecznie. Monodram oparty jest na dramacie Anny Dudy, scenariusz zaś jest wspólnym dziełem reżyserki Joanny Lewickiej i aktorki Doroty Landowskiej. […] Tak to jest wyreżyserowane i tak zagrane, że w postaci Stryjeńskiej jest miejsce i na jej emocje i wrażliwość Doroty Landowskiej. […] Na kilku płaszczyznach dzieje się to, co tworzy obrazy, oceny, polemiki. A wszystko w atmosferze, którą momentami określiłbym jako magiczną. Wtedy zapomina się, gdzie się jest i z kim, przenosi się gdzieś daleko i zaczyna rozumieć kogoś tak nam innego. Nieczęste teatrze.
Reżyserka Joanna Lewicka konsekwentnie i mądrze uczyniła z tego monodramu rodzaj hipnotyzującej podróży, chwilami wręcz tanecznej, momentami szaleńczo dramatycznej. To taniec po mapie zmieniającej się Europie, po normach społecznych, konwenansach, wreszcie po szaleńczej, obłąkanej samotności. Podróże samej Stryjeńskiej stały się inspiracją do tego, by twórczynie spektaklu same pooddychały powietrzem, którym dość dawno, ale jednak, zachłystywała się malarka, […] [stanęły] w tym samym miejscu, ale przecież tak bardzo zmienionym w innym czasie. […] Ślady tych podróży pojawiają się również na scenie – i to jest szalenie ciekawe. […] Wspólnym sukcesem wszystkich osób zaangażowanych w to przedstawienie jest fakt, że ta historia „żyje”, pulsuje namiętnościami, wydaje się być tak autentycznie uniwersalna, jakby dotyczyła kogoś, kogo znamy „tu i teraz”. Wartość naszego spotkania ze Stryjeńską polega na zrozumieniu bezkompromisowości życia artystki i powtarzalności tego schematu.
[…] Magic! A witch, a shamanic virtuoso of brush and pen, a woman who needed loneliness to create and closeness of another human being to exist. Zofia Stryjeńska, the heroine of the monodrama “Stryjeńska. Let’s dance, Zofia!” lets us into her soul, the soul that is wounded, burning and full of nooks. This journey, so unobvious, turned out to be an extremely interesting experience. The performance directed by Joanna Lewicka has the undoubted advantage that it draws and hypnotizes from the very first moment. Shockingly contemporary and at the same time remarkably classic, it could be applauded equally stormy at the Studio Theater, the National Theater, and even as a street spectacle. Dorota Landowska thrives in an ocean of artistic ecstasy, drawing us into the vortex of events, memories and emotions. […]
[…] In this puzzle everything is in the right place: film sequences (the idea for it too), soul-tapping music, an impeccably sung final song […], arrangement and use of the stage, props and finally the actress herself.
[…] Several artistic sensibilities and several perspectives on art were creatively joined not only to tell the story of a great artist from a century ago, but also to reflect on how the world has changed ever since. […] This theatrical invitation to discuss the impact of external circumstances such as politics, society, family on any creative process sparks a reflection about the challenges of living and working as an artist – in any era. [It also shows] how searching for new paths impacts daily life… and how much hardships of this daily life hinders the search.
The text is fabulous. The script was based on a drama by Anna Duda and developed jointly by director Joanna Lewicka and actress Dorota Landowska. […] The show is directed and performed in a way which channels Stryjeńska’s emotions and Landowska’s sensibility. […] The atmosphere is magical. You easily forget where you are and with whom, you move somewhere far away and begin to understand someone so different to us. It’s rare in theater.
Director Joanna Lewicka has consistently and wisely turned this monodrama into a kind of a mesmerizing journey, at times vibrating, at other times insanely dramatic. It’s a dance on the map of Europe through time, a dance against social norms and conventions, and finally a dance of the lonely madness. Stryjeńska’s travels inspired the show creators to follow in her steps to the places in which the painter has actually stayed a long time ago and which have changed beyond recognition ever since. […] Traces of these travels also appear in video projections within the show which is extremely interesting. […] The common success of all those involved in this performance is the fact that this story “lives”, pulsates with passions, seems to be as authentically universal as if it concerned someone we know “here and now.” Our meeting with Stryjeńska is most valuable as it helps in appreciating the uncompromising nature of an artist’s life and the universal patterns present in the lives of artists.
Monodram w reżyserii Joanny Lewickiej, który powstał w stulecie zdobycia przez kobiety praw wyborczych jest opowieścią o osobistej drodze pod prąd. Przecinanej pasjami, namiętnościami, wewnętrznym rozdarciem między sztuką i wolnością ducha a społecznymi normami i praktycznymi wymogami życia. Stryjeńska [w tym spektaklu] to więcej niż wskrzeszenie na scenie jednej z najbardziej znanych artystek dwudziestolecia międzywojennego. […]
Stryjeńska przebierała się za mężczyznę, by studiować, ganiała za ukochanym z rewolwerem, podróżowała, tworzyła i klepała biedę. Na scenie widzimy, że chce przede wszystkim jednego: żyć pełną piersią, by życie było jak szalony taniec. Właśnie za tę potrzebę niezależności, tak łatwo rzucić pogardliwie „wariatka”… Dla Stryjeńskiej, dzięki interwencji męża, skończyło się to, na szczęście przejściowo, w zakładzie dla obłąkanych. Monodram, spojrzenie na fascynującą postać artystki, jest inspiracją, by niezłomnie tańczyć swój wewnętrzny taniec, jeśli trzeba, nawet na przekór wszystkiemu.
The monologue directed by Joanna Lewicka on the centenary anniversary of granting election rights to women in Poland, is a story about a personal struggle against the tide. Tormented by passions, torn between the freedom of the artistic spirit and pragmatic social norms. […]
Stryjeńska had to disguise as a man to study painting, chased her beloved with a revolver, traveled, created art and lived from hand to mouth. On stage, we see that above all she craved for living life to the fullest, dancing through it. Her need for independence earned her the reputation of an insane woman which resulted in her husband forcing her into a mental institution, fortunately only temporarily. The monologue providing insights into this fascinating artist is an inspiration to steadfastly dance your inner dance, despite any possible obstacles.
[…] Istnieje zapotrzebowanie na narodowe bohaterki, które mogą przysłużyć się walce o wartości feministyczne. Jej front przebiega również (a może zwłaszcza) przez teatr. […] Joanna Lewicka to reżyserka, która konsekwentnie podejmuje tematy feministyczne, obce jest jej jednak ideologiczne zacietrzewienie. Monodram o Zofii Stryjeńskiej kolejnym tego dowodem. […] Opowiadając o Stryjeńskiej, Lewicka podejmuje szereg aktualnych tematów z feminizmem i gender na czele. Przedstawia opowieść o kobiecie, która chce oddychać pełną piersią. Tańczyć w codzienności jak uwielbiany przez nią Aleksander Sacharow na scenie. Żyć i tworzyć. W oderwaniu od polityki i ideologii. W bliskości obiektów swych gorących uczuć, których sylwetki znakomicie pasują do tanich romansów, ale w prawdziwym życiu stają się ciężarem tyleż barwnym, co banalnym i trudnym do zniesienia. […] Perypetie damsko-męskie nie są jednak najtragiczniejsze. Stryjeńska walczy o swobodę z rozmachem, który zadziwia. […]
[…] Czytając Stryjeńską, łatwo wyobrazić sobie ekscentryczną, ekstrawertyczną i nadpobudliwą wariatkę, tymczasem Landowska buduje postać wstrzemięźliwie. Stajemy oko w oko z kobietą, która największe nawet nieszczęścia opowiada lekko i ze swadą, niczego przy tym nie banalizując ani nie ośmieszając. Co nie znaczy, że dominuje ton serio. Landowska znakomicie wydobywa humor z gorących od temperamentu wersów. Być może u źródła zjawiskowego stylu Stryjeńskiej tkwi potrzeba estetyzacji. Jej artyzm poznajemy w spektaklu wyłącznie za pośrednictwem języka. […]
[…] Stryjeńska nieustannie tęskni do przeciwieństw. Do pełnej wolności twórczej oraz obyczajowej, a jednocześnie do rodzinnego domu, którego nie jest w stanie zbudować, tułając się po hotelach Europy w poszukiwaniu zarobku i schronienia przed wierzycielami. Bezduszna ekonomia jest w jej biografii jak potężne betonowe ściany w podziemiach Centrum Spotkania Kultur. Gmach ten nie bez przyczyny zagrał siedzibę Służby Bezpieczeństwa w dystopijnym serialu 1983. Surowe wnętrze zjada niewielką scenę, na której powołano ciasny i zagracony pokój. Rodzi się pytanie, czy sam fakt jego zaistnienia w tej bezlitosnej rzeczywistości nie jest zwycięstwem?
[…] There is a need for national heroines who could contribute to promoting feminist values. […] Joanna Lewicka is a director who consistently tackles feminist themes but without ideological doggedness. The monodrama about Zofia Stryjeńska is another proof of that. […] Talking about Stryjeńska, Lewicka takes up a number of current topics regarding feminism and gender issues. She tells the story of a woman who wants to dance through quotidianity like her idol Alexander Sakharov used to dance on stage. Live and create, away from politics and ideology, close to her cherished lovers whose silhouettes perfectly match cheap romances, but in real life they become a burden as colorful as banal and difficult to bear. […] However, romantic adventures and disappointments are not the most tragic part of the story which really focuses on Stryjeńska fighting for her freedom with an astonishing zeal. […]
[…] Reading Stryjeńska’s diaries, it is easy to imagine an eccentric, extroverted and hyperactive crazy woman, but Landowska builds her character with restraint. We face a woman recalling her worst misfortunes in a brilliant way, without ever trivializing or ridiculing anything. Which does not mean that the dominating tone is serious. Landowska does excellent work at bringing humor out of passionate verses. Perhaps at the root of Stryjeńska’s phenomenal style is the need for aestheticization. [As the performance does not showcase her paintings], we discover her artistry only through the language. […]
[…] Stryjeńska constantly longs for opposites. For full creative and moral freedom, and at the same time for a family home, which she is unable to build, wandering around Europe’s hotels in search of income and shelter from creditors. Soulless economy is in her biography like huge concrete walls in the basement of the Center for the Meeting of Cultures [where the monologue premiered.] The austere interior devours a small stage with a cramped and cluttered room. Maybe the mere bringing this tiny room back to life in this ruthless reality is a victory?
[…] Magia! Czarownica, szamanka pędzla i pióra, kobieta, która potrzebowała samotności, by tworzyć i bliskości drugiego człowieka, by istnieć. Zofia Stryjeńska, bohaterka monodramu „Stryjeńska. Let’s dance, Zofia!”, wpuściła nas do swojej duszy, poranionej, płonącej, pełnej zakamarków. Podróż ta, tak nieoczywista, okazała się doznaniem nad wyraz ciekawym. Spektakl w reżyserii Joanny Lewickiej ma tę niewątpliwą zaletę, że od pierwszej chwili wciąga i hipnotyzuje. Szokująco współczesny i zarazem wybitnie klasyczny, mógłby być oklaskiwany równie burzliwie w Teatrze Studio, w Teatrze Narodowym, a nawet jako widowisko uliczne. Wielka rzecz! Dorota Landowska pruje po oceanie artystycznych uniesień wciągając nas w wir zdarzeń, wspomnień i emocji. Ten spektakl się po prostu czuje, nie ogląda. […]
[…] W tej konkretnej układance wszystko jest na swoim miejscu: sekwencje filmowe (pomysł na ich realizację też), szarpiąca duszę muzyka, nieskazitelnie wyśpiewana finałowa pieśń […] , układ i wykorzystanie sceny, rekwizyty, wreszcie sama aktorka.
[…] Kilka artystycznych wrażliwości, kilka spojrzeń na świat i sztukę, które kreatywnie połączyły siły, by opowiedzieć nie tylko o wielkiej artystce sprzed wieku, ale o tym, jak zmieniał się w jej czasach świat, […] , pokazać kluczowe dla niej miejsca także z dzisiejszej perspektywy. Garść punktów zapalnych, które zmieniły tę kobietę, jej otoczenie, nas samych dzisiaj. […] To teatralne zaproszenie do dyskusji o wpływie okoliczności zewnętrznych: polityki, społeczeństwa, rodziny na proces twórczy zmusza do zastanowienia się, jak wielkim wyzwaniem jest bycie artysta w każdych czasach. Jak poszukiwanie dróg wiele zmienia w codzienności i jak bardzo ta codzienność wszystko utrudnia.
Tekstowo jest bajecznie. Monodram oparty jest na dramacie Anny Dudy, scenariusz zaś jest wspólnym dziełem reżyserki Joanny Lewickiej i aktorki Doroty Landowskiej. […] Tak to jest wyreżyserowane i tak zagrane, że w postaci Stryjeńskiej jest miejsce i na jej emocje i wrażliwość Doroty Landowskiej. […] Na kilku płaszczyznach dzieje się to, co tworzy obrazy, oceny, polemiki. A wszystko w atmosferze, którą momentami określiłbym jako magiczną. Wtedy zapomina się, gdzie się jest i z kim, przenosi się gdzieś daleko i zaczyna rozumieć kogoś tak nam innego. Nieczęste teatrze.
Reżyserka Joanna Lewicka konsekwentnie i mądrze uczyniła z tego monodramu rodzaj hipnotyzującej podróży, chwilami wręcz tanecznej, momentami szaleńczo dramatycznej. To taniec po mapie zmieniającej się Europie, po normach społecznych, konwenansach, wreszcie po szaleńczej, obłąkanej samotności. Podróże samej Stryjeńskiej stały się inspiracją do tego, by twórczynie spektaklu same pooddychały powietrzem, którym dość dawno, ale jednak, zachłystywała się malarka, […] [stanęły] w tym samym miejscu, ale przecież tak bardzo zmienionym w innym czasie. […] Ślady tych podróży pojawiają się również na scenie – i to jest szalenie ciekawe. […] Wspólnym sukcesem wszystkich osób zaangażowanych w to przedstawienie jest fakt, że ta historia „żyje”, pulsuje namiętnościami, wydaje się być tak autentycznie uniwersalna, jakby dotyczyła kogoś, kogo znamy „tu i teraz”. Wartość naszego spotkania ze Stryjeńską polega na zrozumieniu bezkompromisowości życia artystki i powtarzalności tego schematu.
[…] Magic! A witch, a shamanic virtuoso of brush and pen, a woman who needed loneliness to create and closeness of another human being to exist. Zofia Stryjeńska, the heroine of the monodrama “Stryjeńska. Let’s dance, Zofia!” lets us into her soul, the soul that is wounded, burning and full of nooks. This journey, so unobvious, turned out to be an extremely interesting experience. The performance directed by Joanna Lewicka has the undoubted advantage that it draws and hypnotizes from the very first moment. Shockingly contemporary and at the same time remarkably classic, it could be applauded equally stormy at the Studio Theater, the National Theater, and even as a street spectacle. Dorota Landowska thrives in an ocean of artistic ecstasy, drawing us into the vortex of events, memories and emotions. […]
[…] In this puzzle everything is in the right place: film sequences (the idea for it too), soul-tapping music, an impeccably sung final song […], arrangement and use of the stage, props and finally the actress herself.
[…] Several artistic sensibilities and several perspectives on art were creatively joined not only to tell the story of a great artist from a century ago, but also to reflect on how the world has changed ever since. […] This theatrical invitation to discuss the impact of external circumstances such as politics, society, family on any creative process sparks a reflection about the challenges of living and working as an artist – in any era. [It also shows] how searching for new paths impacts daily life… and how much hardships of this daily life hinders the search.
The text is fabulous. The script was based on a drama by Anna Duda and developed jointly by director Joanna Lewicka and actress Dorota Landowska. […] The show is directed and performed in a way which channels Stryjeńska’s emotions and Landowska’s sensibility. […] The atmosphere is magical. You easily forget where you are and with whom, you move somewhere far away and begin to understand someone so different to us. It’s rare in theater.
Director Joanna Lewicka has consistently and wisely turned this monodrama into a kind of a mesmerizing journey, at times vibrating, at other times insanely dramatic. It’s a dance on the map of Europe through time, a dance against social norms and conventions, and finally a dance of the lonely madness. Stryjeńska’s travels inspired the show creators to follow in her steps to the places in which the painter has actually stayed a long time ago and which have changed beyond recognition ever since. […] Traces of these travels also appear in video projections within the show which is extremely interesting. […] The common success of all those involved in this performance is the fact that this story “lives”, pulsates with passions, seems to be as authentically universal as if it concerned someone we know “here and now.” Our meeting with Stryjeńska is most valuable as it helps in appreciating the uncompromising nature of an artist’s life and the universal patterns present in the lives of artists.
Tomasz Sobierajski
Elle
Po przedstawieniu „Stryjeńska. Let’s dance Zofia” Zofia Stryjeńska ma twarz Doroty Landowskiej. Ta wybitna polska aktorka we współpracy z Joanną Lewicką i Anną Dudą wzięła na swój aktorski warsztat skomplikowaną, niejednoznaczną, szaloną postać wielkiej, polskiej malarki. […]
Przedstawienie tria: Duda, Lewicka, Landowska to nowe otwarcie w polskim teatrze. Autorki przygotowując się do projektu podróżowały śladami Stryjeńskiej po całej Europie. Odwiedziły Niemcy, Francję, Szwajcarię. Chodziły ścieżkami malarki, patrzyły na świat przez jej pryzmat. Próbowały odnaleźć paryskie zapachy, które czuła, chłód murów akademii, w której się uczyła, chropowatość ściany domu, w którym malowała i światło, które wlewało się do jej szwajcarskiego mieszkania. Te podróże znajdują odzwierciedlenie w przygotowanym przez autorki post-monodramie (nowej formie teatralnego wyrazu). Czuć, że to spektakl zrobiony z miłości do malarki. […]
After the performance of “Stryjeńska. Let’s dance Zofia ” Zofia Stryjeńska has the face of Dorota Landowska. […] Preparing for the project, the authors followed Stryjeńska’s footsteps throughout Europe. They visited Germany, France and Switzerland. They walked the painter’s paths and tried to look at the world through her eyes. They have searched for the Parisian scents she enjoyed, the chill of the walls of the academy where she was studying, the roughness of the wall of the house where she used to work and the sunshine that poured into her Swiss apartment. These journeys are reflected in the post-monodrama (a new form of theatrical expression) prepared by the authors. It’s evident that the show was made out of love for the painter. […]
Wywiad z Dorotą Landowską o spektaklu i pracy z Lewicką rozpoczyna się 8 min. 20 sek. po rozpoczęciu audycji:
Po przedstawieniu „Stryjeńska. Let’s dance Zofia” Zofia Stryjeńska ma twarz Doroty Landowskiej. Ta wybitna polska aktorka we współpracy z Joanną Lewicką i Anną Dudą wzięła na swój aktorski warsztat skomplikowaną, niejednoznaczną, szaloną postać wielkiej, polskiej malarki. […]
Przedstawienie tria: Duda, Lewicka, Landowska to nowe otwarcie w polskim teatrze. Autorki przygotowując się do projektu podróżowały śladami Stryjeńskiej po całej Europie. Odwiedziły Niemcy, Francję, Szwajcarię. Chodziły ścieżkami malarki, patrzyły na świat przez jej pryzmat. Próbowały odnaleźć paryskie zapachy, które czuła, chłód murów akademii, w której się uczyła, chropowatość ściany domu, w którym malowała i światło, które wlewało się do jej szwajcarskiego mieszkania. Te podróże znajdują odzwierciedlenie w przygotowanym przez autorki post-monodramie (nowej formie teatralnego wyrazu). Czuć, że to spektakl zrobiony z miłości do malarki. […]
After the performance of “Stryjeńska. Let’s dance Zofia ” Zofia Stryjeńska has the face of Dorota Landowska. […] Preparing for the project, the authors followed Stryjeńska’s footsteps throughout Europe. They visited Germany, France and Switzerland. They walked the painter’s paths and tried to look at the world through her eyes. They have searched for the Parisian scents she enjoyed, the chill of the walls of the academy where she was studying, the roughness of the wall of the house where she used to work and the sunshine that poured into her Swiss apartment. These journeys are reflected in the post-monodrama (a new form of theatrical expression) prepared by the authors. It’s evident that the show was made out of love for the painter. […]
Tomasz Kowalewicz
Gazeta Wyborcza
„Kraina uśmiechu” w reżyserii Joanny Lewickiej ma w sobie wszystko, czego należałoby oczekiwać od dobrej operetki – od świetnie zaśpiewanych partii (…) po doskonały humor. Słowa uznania należą się Marcie Góźdź, która odpowiadała za kostiumy i scenografię. Chiny w jej wykonaniu to jeden z piękniejszych obrazów, jakie kiedykolwiek widziałem w teatrze.
“Land of smiles” directed by Joanna Lewicka has everything you would expect from a good operetta – from the great delivery of arias to impeccable sense of humour. Extra words of appreciation are due to Marta Elbruzda Góźdź who was responsible for the costumes and scenography. China as envisioned by her was one of the most beautiful images I have ever seen in theatre. It was also a great pleasure to watch dancers who clearly found themselves at ease in this Asian scenery.
Sylwia Hejno
Kurier Lubelski
„Kraina Uśmiechu” nie rozsadza konwencji, nie wplata niczego, czego nie ma w oryginale, jest mu wręcz nadzwyczaj wierna. Wspólnie z Grzegorzem Kondrasiukiem Joanna Lewicka poszukiwała sensów u źródeł niemieckiego tekstu. Zaowocowało to m.in. wyeksponowaniem wiedeńskiego Prateru, którego atmosferę oddaje pierwszy akt. Wesołe miasteczko, przestrzeń dziecięcych marzeń, stanowi punkt odniesienia dla spektaklu. Liza, zakochana w chińskim księciu, jest cały czas również małą dziewczynką na bujanym koniku, czyż jako dorośli przestajemy kiedyś naiwnie marzyć? Baśniowy Orient wyczarowany przez scenografię i kostiumy Marty “Elbruzdy” Góźdź to kraina umowna; każda, do której się tęskni.
Zjawiskowy, „żyjący” ogród czy ceremonia nadania żółtego kaftana to sceny, które na długo zapadają w pamięć dzięki sile kolektywu. Nieszczęśliwi kochankowie (…) nie pozostawiają widza obojętnym, a przez wichry łez i namiętności z nutą egzotyki prowadzi orkiestrę Przemysław Fiugajski. I choć wszyscy, łącznie z publicznością, kończą ze złamanym sercem, to skrycie to kochamy.
[This staging of] “Land of Smile” does not burst conventions nor sneak anything that is not in the original libretto: it is extremely faithful to it. [Instead], director Joanna Lewicka together with dramaturg Grzegorz Kondrasiuk sought deeper meaning in the original German text. One of the results is emphasising the atmosphere of the Viennese Prater recreated in the first act. The amusement park – the space of childhood dreams – serves as the reference point for the entire performance. Liza who falls in love with a Chinese prince is forever the little girl on a rocking horse. After all, do we stop dreaming innocent fantasies when we grow up? The fairy-tale version of the Orient brought to life by sets and costumes designed by Marta “El Bruzda” Gozdz does not recall the real China but rather a conventional fantasy land: one anyone could long for.
The phenomenal “living” garden or the ceremony of passing the yellow caftan are scenes that will be remembered for a long time. Unhappy lovers Liza and Su-Chong (Anna Barska and Sławomir Naborczyk) and the Little One and Gucio (Paulina Janczaruk and Łukasz Ratajczak) do not leave any viewer indifferent.[…] Although everyone, including the audience, ends up with a broken heart, we all secretly love it.
Beata Fischer
Joanna Lewicka postawiła na klasykę. Podeszła do melodramatu Lehara z miłością i dbałością o każdy najmniejszy detal, pozwalając widzowi oderwać się od „tu i teraz” i odbyć podróż do innych światów. […] Wiedeń na lubelskiej scenie jest oszczędny, lecz wystarczający. Bo to soliści, chórzyści i balet stanowią żywą scenografię. W tle interakcji pomiędzy głównymi bohaterami wciąż coś się dzieje. Mamy więc akrobatów, muzyków, lub przechadzających się jak w półśnie, innych bohaterów. Ruch sceniczny odgrywa tu niesłychanie istotną rolę, buduje pierwszy i dalsze plany, a także tworzy nastrój każdej z odsłon. Dodatkowym atutem są piękne, czasami wręcz spektakularne (jak w przypadku Baronowej) kostiumy. One w zupełności wystarczają, a na zielonej murawie, spowitej delikatną mgłą, prezentują się niczym plan filmowy z „Trędowatej” lub „Nocy i dni”. Zdecydowanie większym przepychem odznaczają się Chiny w drugim i trzecim akcie. Choć i tutaj najistotniejszą rolę odgrywa choreografia, perfekcyjnie zsynchronizowany z muzyką balet oraz budujące klimat dalekowschodniego orientu światła. Papierowe lampiony, wachlarze, złote kombinezony baletu, lśniące, powłóczyste szaty solistów – wszystko to odbija się w lustrzanej podłodze, tworząc zapierający dech w piersiach efekt tafli jeziora, po którym stąpają bohaterowie. To z mojej strony oczywiście tylko marna próba ubrania w słowa tej niezwykle plastycznej oprawy wizualnej spektaklu. Spektaklu, który urzeka kreatywnością rozwiązań scenicznych – prostych, lecz niezwykle efektownych.
On the stage of the Music Theater in Lublin, “Land of Smile” has flourished to the fullest of its beauty like a lotus flower. It’s far from obvious in times when directors are doubling and tripling anxiously to make operetta palatable to the contemporary audience by introducing plastic decorations or silly jokes. Fortunately, director Joanna Lewicka has bet on the classics. She approached Lehar’s melodrama with love and attention to every little detail. As a result, the viewer may truly break away from “here and now” and travel to other worlds: worlds that don’t exist anymore, but captivate imagination with their fabulous sceneries, salon manners, exotic scents, unobtrusive theatricality and subtlety. The world of “Land of Smile” is one in which each of us would like to be, even for one day of our lives.
Vienna [recreated] on the Lublin stage is parsimonious but sufficient because it is the human factor – the soloists, choristers and ballet – that makes up the scenery. While protagonists are bringing the story on, there is always something interesting happening in the background too. We have acrobats, musicians, heroes strolling sleepily. Stage movement plays an extremely important role here: it builds the first and further plans, and sets the mood of each of the scenes. Additional value comes from beautiful costumes, in many cases spectacular (for example the gown of the Baroness). These costumes alone are enough [to fill the space]: on the green grassland covered in a delicate fog, they look like movie sets from “The Leper” or “Night and Days”. The scenery becomes even more glamorous in the second and third acts depicting China. But even here, the images are created less by decorations and more by the choreography and lights: perfectly synchronised and recalling the atmosphere of the Far East. Paper lanterns, fans, golden ballet suits and shiny, trailing robes of soloists – all these are reflected in the mirror floor, creating the breathtaking effect of a lake surface, with human figures floating on it. It is rather difficult to describe with words this vivid and sensual visual setting. The performance captivates with creativity of stage solutions – each of them being simple but brilliant. […]
„Kraina uśmiechu” w reżyserii Joanny Lewickiej ma w sobie wszystko, czego należałoby oczekiwać od dobrej operetki – od świetnie zaśpiewanych partii (…) po doskonały humor. Słowa uznania należą się Marcie Góźdź, która odpowiadała za kostiumy i scenografię. Chiny w jej wykonaniu to jeden z piękniejszych obrazów, jakie kiedykolwiek widziałem w teatrze.
“Land of smiles” directed by Joanna Lewicka has everything you would expect from a good operetta – from the great delivery of arias to impeccable sense of humour. Extra words of appreciation are due to Marta Elbruzda Góźdź who was responsible for the costumes and scenography. China as envisioned by her was one of the most beautiful images I have ever seen in theatre. It was also a great pleasure to watch dancers who clearly found themselves at ease in this Asian scenery.
„Kraina Uśmiechu” nie rozsadza konwencji, nie wplata niczego, czego nie ma w oryginale, jest mu wręcz nadzwyczaj wierna. Wspólnie z Grzegorzem Kondrasiukiem Joanna Lewicka poszukiwała sensów u źródeł niemieckiego tekstu. Zaowocowało to m.in. wyeksponowaniem wiedeńskiego Prateru, którego atmosferę oddaje pierwszy akt. Wesołe miasteczko, przestrzeń dziecięcych marzeń, stanowi punkt odniesienia dla spektaklu. Liza, zakochana w chińskim księciu, jest cały czas również małą dziewczynką na bujanym koniku, czyż jako dorośli przestajemy kiedyś naiwnie marzyć? Baśniowy Orient wyczarowany przez scenografię i kostiumy Marty “Elbruzdy” Góźdź to kraina umowna; każda, do której się tęskni.
Zjawiskowy, „żyjący” ogród czy ceremonia nadania żółtego kaftana to sceny, które na długo zapadają w pamięć dzięki sile kolektywu. Nieszczęśliwi kochankowie (…) nie pozostawiają widza obojętnym, a przez wichry łez i namiętności z nutą egzotyki prowadzi orkiestrę Przemysław Fiugajski. I choć wszyscy, łącznie z publicznością, kończą ze złamanym sercem, to skrycie to kochamy.
[This staging of] “Land of Smile” does not burst conventions nor sneak anything that is not in the original libretto: it is extremely faithful to it. [Instead], director Joanna Lewicka together with dramaturg Grzegorz Kondrasiuk sought deeper meaning in the original German text. One of the results is emphasising the atmosphere of the Viennese Prater recreated in the first act. The amusement park – the space of childhood dreams – serves as the reference point for the entire performance. Liza who falls in love with a Chinese prince is forever the little girl on a rocking horse. After all, do we stop dreaming innocent fantasies when we grow up? The fairy-tale version of the Orient brought to life by sets and costumes designed by Marta “El Bruzda” Gozdz does not recall the real China but rather a conventional fantasy land: one anyone could long for.
The phenomenal “living” garden or the ceremony of passing the yellow caftan are scenes that will be remembered for a long time. Unhappy lovers Liza and Su-Chong (Anna Barska and Sławomir Naborczyk) and the Little One and Gucio (Paulina Janczaruk and Łukasz Ratajczak) do not leave any viewer indifferent.[…] Although everyone, including the audience, ends up with a broken heart, we all secretly love it.
Joanna Lewicka postawiła na klasykę. Podeszła do melodramatu Lehara z miłością i dbałością o każdy najmniejszy detal, pozwalając widzowi oderwać się od „tu i teraz” i odbyć podróż do innych światów. […] Wiedeń na lubelskiej scenie jest oszczędny, lecz wystarczający. Bo to soliści, chórzyści i balet stanowią żywą scenografię. W tle interakcji pomiędzy głównymi bohaterami wciąż coś się dzieje. Mamy więc akrobatów, muzyków, lub przechadzających się jak w półśnie, innych bohaterów. Ruch sceniczny odgrywa tu niesłychanie istotną rolę, buduje pierwszy i dalsze plany, a także tworzy nastrój każdej z odsłon. Dodatkowym atutem są piękne, czasami wręcz spektakularne (jak w przypadku Baronowej) kostiumy. One w zupełności wystarczają, a na zielonej murawie, spowitej delikatną mgłą, prezentują się niczym plan filmowy z „Trędowatej” lub „Nocy i dni”. Zdecydowanie większym przepychem odznaczają się Chiny w drugim i trzecim akcie. Choć i tutaj najistotniejszą rolę odgrywa choreografia, perfekcyjnie zsynchronizowany z muzyką balet oraz budujące klimat dalekowschodniego orientu światła. Papierowe lampiony, wachlarze, złote kombinezony baletu, lśniące, powłóczyste szaty solistów – wszystko to odbija się w lustrzanej podłodze, tworząc zapierający dech w piersiach efekt tafli jeziora, po którym stąpają bohaterowie. To z mojej strony oczywiście tylko marna próba ubrania w słowa tej niezwykle plastycznej oprawy wizualnej spektaklu. Spektaklu, który urzeka kreatywnością rozwiązań scenicznych – prostych, lecz niezwykle efektownych.
On the stage of the Music Theater in Lublin, “Land of Smile” has flourished to the fullest of its beauty like a lotus flower. It’s far from obvious in times when directors are doubling and tripling anxiously to make operetta palatable to the contemporary audience by introducing plastic decorations or silly jokes. Fortunately, director Joanna Lewicka has bet on the classics. She approached Lehar’s melodrama with love and attention to every little detail. As a result, the viewer may truly break away from “here and now” and travel to other worlds: worlds that don’t exist anymore, but captivate imagination with their fabulous sceneries, salon manners, exotic scents, unobtrusive theatricality and subtlety. The world of “Land of Smile” is one in which each of us would like to be, even for one day of our lives.
Vienna [recreated] on the Lublin stage is parsimonious but sufficient because it is the human factor – the soloists, choristers and ballet – that makes up the scenery. While protagonists are bringing the story on, there is always something interesting happening in the background too. We have acrobats, musicians, heroes strolling sleepily. Stage movement plays an extremely important role here: it builds the first and further plans, and sets the mood of each of the scenes. Additional value comes from beautiful costumes, in many cases spectacular (for example the gown of the Baroness). These costumes alone are enough [to fill the space]: on the green grassland covered in a delicate fog, they look like movie sets from “The Leper” or “Night and Days”. The scenery becomes even more glamorous in the second and third acts depicting China. But even here, the images are created less by decorations and more by the choreography and lights: perfectly synchronised and recalling the atmosphere of the Far East. Paper lanterns, fans, golden ballet suits and shiny, trailing robes of soloists – all these are reflected in the mirror floor, creating the breathtaking effect of a lake surface, with human figures floating on it. It is rather difficult to describe with words this vivid and sensual visual setting. The performance captivates with creativity of stage solutions – each of them being simple but brilliant. […]
Nowy Tydzień
To się po prostu bardzo dobrze ogląda. (…) Twórcy spektaklu postawili na minimalizm dekoracji i scenografii, a więc to na czynniku ludzkim spoczywa konieczność całkowitego przykucia uwagi widza. Ale i chór, w świetnych wejściach zbiorowych, jak i balet, znakomicie poprowadzony zwłaszcza w suitach, radzą sobie z tym zadaniem doskonale. Po raz pierwszy od dawna „gra” też scena naszego lubelskiego Teatru. (…) Wystarczyło trochę wizji artystycznej, dużo ciężkiej pracy pod kierunkiem kierownika chóru, prof. dr hab. Grzegorza Pecki i okazało się, że można odnieść sukces. Można i to dużo więcej. Znakomicie broni się inscenizacja, nowoczesna, co jednak nie razi w zderzeniu z konserwatywną muzyką. Są pomysły, które wzruszają (…), są momenty do śmiechu (…), są zaiście imponujące. (…)
[…] The idea of engaging Joanna Lewicka – a young, ambitious and feisty director with a vision – resulted with a hit. […] The artistic team not only came back to its best shape when it comes to singing and dancing but also successfully handled the complex dramaturgy that the director has managed to squeeze out of the libretto.
It was simply pleasant to watch (and hear) despite the performance lasting nearly three hours and half. Keeping the audience’s focus was even more challenging for the choir and ballet dancers as the set design and decorations were kept to a neat minimalist minimum. Luckily both the choir (fabulous entrances) and the ballet (perfectly trained especially for the suites) coped perfectly. For the first time in a long time at the Music Theatre in Lublin, its physical space has been finally given a real “role” too as the stage was creatively arranged to use its entire depth. All it took to succeed was a little bit of artistic vision [of Ms. Joanna Lewicka] and a lot of hard work coordinated by the choir director prof. Grzegorz Pecki. The modern staging has not conflicted with the conservative music thanks to brilliant staging ideas that have proven moving (such as the perfect entry of little Lizzie), hilarious (for example the entry of the Witlewski as Fu-Li) or simply impressive (like golden costumes so huge that they have practically replaced set decorations at the beginning of Act II).
After years of turmoil and probably of excessive caution, the Musical Theater of Lublin has finally satisfied the audience. It delivered a loveable operetta by matching the popular title with a sincere vision taken to life by a wide range of talents. What more could you ask for?
Ewa Jemioł
Dziennik Teatralny
Tym, co wyróżnia „Krainę uśmiechu” na tle innych produkcji Teatru Muzycznego, jest warstwa wizualna. Scenografia została zredukowana do minimum, rekwizyty praktycznie nie występują. Kostiumy zaprojektowane przez El Bruzdę to przyjemne dla oka połączenie żywych kolorów, bogatych dodatków i prostoty kroju. Natomiast największe wrażenie robi choreografia. (…) W większości scen każdy ma inną partię taneczną. Dzięki temu nie tylko zniwelowano poczucie dysonansu, ale dodatkowo wprowadzono ciekawe urozmaicenie ruchu scenicznego – mimo skromnej scenografii miałam wrażenie całkowitego wypełnienia dostępnej przestrzeni.
[…] Joanna Lewicka created a spectacle that very clearly refers to contemporary social problems. Although the director remains faithful to the original text, she managed to highlight the most sensitive issues: cultural clashes, the inability to communicate across divisions, the differences of women’s status in society depending on the culture. From the beginning of the second act, I’ve suffered the way Lisa and Mi (Su-Chong’s younger sister) were treated by men and genuinely emphasized with the young Chinese woman whose drama depended on her desire to break free from the conservative court and escape to the more progressive Europe.
What distinguishes the “Land of Smiles” from other productions of the Musical Theater is the visual layer. The set design has been reduced to a minimum, props are virtually absent. The costumes designed by Elbruzda are a pleasing combination of vivid colors, rich accessories and timeless simplicity. Stil, the choreography makes an even greater impression. The dancers of the Musical Theater had long struggled with synchronizing movement in group scenes [in other productions]. [In “Land of Smiles”], this weakness has been creatively turned into a strength: In most scenes, each dancer follows a different routine. This solution resulted not only in eliminating the embarrassing dissonances, but also nicely diversified stage movement – despite the modest scenery, I had the impression that the space was completely filled up.
To się po prostu bardzo dobrze ogląda. (…) Twórcy spektaklu postawili na minimalizm dekoracji i scenografii, a więc to na czynniku ludzkim spoczywa konieczność całkowitego przykucia uwagi widza. Ale i chór, w świetnych wejściach zbiorowych, jak i balet, znakomicie poprowadzony zwłaszcza w suitach, radzą sobie z tym zadaniem doskonale. Po raz pierwszy od dawna „gra” też scena naszego lubelskiego Teatru. (…) Wystarczyło trochę wizji artystycznej, dużo ciężkiej pracy pod kierunkiem kierownika chóru, prof. dr hab. Grzegorza Pecki i okazało się, że można odnieść sukces. Można i to dużo więcej. Znakomicie broni się inscenizacja, nowoczesna, co jednak nie razi w zderzeniu z konserwatywną muzyką. Są pomysły, które wzruszają (…), są momenty do śmiechu (…), są zaiście imponujące. (…)
[…] The idea of engaging Joanna Lewicka – a young, ambitious and feisty director with a vision – resulted with a hit. […] The artistic team not only came back to its best shape when it comes to singing and dancing but also successfully handled the complex dramaturgy that the director has managed to squeeze out of the libretto.
It was simply pleasant to watch (and hear) despite the performance lasting nearly three hours and half. Keeping the audience’s focus was even more challenging for the choir and ballet dancers as the set design and decorations were kept to a neat minimalist minimum. Luckily both the choir (fabulous entrances) and the ballet (perfectly trained especially for the suites) coped perfectly. For the first time in a long time at the Music Theatre in Lublin, its physical space has been finally given a real “role” too as the stage was creatively arranged to use its entire depth. All it took to succeed was a little bit of artistic vision [of Ms. Joanna Lewicka] and a lot of hard work coordinated by the choir director prof. Grzegorz Pecki. The modern staging has not conflicted with the conservative music thanks to brilliant staging ideas that have proven moving (such as the perfect entry of little Lizzie), hilarious (for example the entry of the Witlewski as Fu-Li) or simply impressive (like golden costumes so huge that they have practically replaced set decorations at the beginning of Act II).
After years of turmoil and probably of excessive caution, the Musical Theater of Lublin has finally satisfied the audience. It delivered a loveable operetta by matching the popular title with a sincere vision taken to life by a wide range of talents. What more could you ask for?
Tym, co wyróżnia „Krainę uśmiechu” na tle innych produkcji Teatru Muzycznego, jest warstwa wizualna. Scenografia została zredukowana do minimum, rekwizyty praktycznie nie występują. Kostiumy zaprojektowane przez El Bruzdę to przyjemne dla oka połączenie żywych kolorów, bogatych dodatków i prostoty kroju. Natomiast największe wrażenie robi choreografia. (…) W większości scen każdy ma inną partię taneczną. Dzięki temu nie tylko zniwelowano poczucie dysonansu, ale dodatkowo wprowadzono ciekawe urozmaicenie ruchu scenicznego – mimo skromnej scenografii miałam wrażenie całkowitego wypełnienia dostępnej przestrzeni.
[…] Joanna Lewicka created a spectacle that very clearly refers to contemporary social problems. Although the director remains faithful to the original text, she managed to highlight the most sensitive issues: cultural clashes, the inability to communicate across divisions, the differences of women’s status in society depending on the culture. From the beginning of the second act, I’ve suffered the way Lisa and Mi (Su-Chong’s younger sister) were treated by men and genuinely emphasized with the young Chinese woman whose drama depended on her desire to break free from the conservative court and escape to the more progressive Europe.
What distinguishes the “Land of Smiles” from other productions of the Musical Theater is the visual layer. The set design has been reduced to a minimum, props are virtually absent. The costumes designed by Elbruzda are a pleasing combination of vivid colors, rich accessories and timeless simplicity. Stil, the choreography makes an even greater impression. The dancers of the Musical Theater had long struggled with synchronizing movement in group scenes [in other productions]. [In “Land of Smiles”], this weakness has been creatively turned into a strength: In most scenes, each dancer follows a different routine. This solution resulted not only in eliminating the embarrassing dissonances, but also nicely diversified stage movement – despite the modest scenery, I had the impression that the space was completely filled up.
Małgorzata Matuszewska
Gazeta Wrocławska
“Kto nie widział, niech zobaczy koniecznie! […] Każda kobieta i każdy mężczyzna powinien obejrzeć “Kobietostan. Chór na jedną aktorkę” i wyjątkową Agnieszkę Bresler. To porządna lekcja życia, pięknie opowiedziana.
Agnieszka Bresler jest świetna. Przez ponad godzinę snuje marzenia o porządku na świecie i opowiada kobiece historie oparte na faktach. I przykuwa uwagę widza, a to niełatwe zadanie.
[…] Dzień Kobiet wart jest tyle, na ile dzięki niemu świat zwróci uwagę na potrzeby i problemy kobiet. A Sala Laboratorium, gdzie pracował Jerzy Grotowski z zespołem, to świetne miejsce dla młodego teatru, szukającego dla siebie formy, mającego wizję i realizującego zamierzenia z pasją. A w dodatku profesjonalnie. Po premierze widziałam prawdziwe wzruszenie publiczności, do oklasków na stojąco […] wstali wszyscy: i kobiety, i mężczyźni.
[…] Every woman and man should watch “Womenstate. A Choir for One Actress” with the unique Agnieszka Bresler. This is a serious life lesson, beautifully told.
Agnieszka Bresler is great. For over an hour she fantasises about an alternative world order and tells tales based on true stories of Polish women. And she captures the attention, which is not an easy task.
[…] The International Women’s Day is only worthwhile as long as it attracts attention to women’s real needs and problems. And the Institute founded by Jerzy Grotowski is a great place for young theatermakers looking for the right form for their vision, combining passion with professionalism. The premiere’s audience expressed strong emotions by giving a standing ovation – men and women alike.
counterpoint for a smile in the spectacle are real women’s stories. […]
Magdalena Piekarska,
Gazeta Wyborcza
On Women’s Day, we saw a bittersweet, alternately light and moving story about the position of women in the modern world […] painfully making us all aware that the line behind which exclusion begins is not drawn by a prison wall, income or education level, but still, unfortunately, gender.
Grzegorz Chojnowski
Radio Wrocław
A very successful monodrama composed with carefully combined notes of sensitivity and autoirony to capture real experiences of contemporary Polish women. […] The audience immediately recognizes the complex tone of the performance. It’s not about a simple affirmation.
“Kto nie widział, niech zobaczy koniecznie! […] Każda kobieta i każdy mężczyzna powinien obejrzeć “Kobietostan. Chór na jedną aktorkę” i wyjątkową Agnieszkę Bresler. To porządna lekcja życia, pięknie opowiedziana.
Agnieszka Bresler jest świetna. Przez ponad godzinę snuje marzenia o porządku na świecie i opowiada kobiece historie oparte na faktach. I przykuwa uwagę widza, a to niełatwe zadanie.
[…] Dzień Kobiet wart jest tyle, na ile dzięki niemu świat zwróci uwagę na potrzeby i problemy kobiet. A Sala Laboratorium, gdzie pracował Jerzy Grotowski z zespołem, to świetne miejsce dla młodego teatru, szukającego dla siebie formy, mającego wizję i realizującego zamierzenia z pasją. A w dodatku profesjonalnie. Po premierze widziałam prawdziwe wzruszenie publiczności, do oklasków na stojąco […] wstali wszyscy: i kobiety, i mężczyźni.
[…] Every woman and man should watch “Womenstate. A Choir for One Actress” with the unique Agnieszka Bresler. This is a serious life lesson, beautifully told.
Agnieszka Bresler is great. For over an hour she fantasises about an alternative world order and tells tales based on true stories of Polish women. And she captures the attention, which is not an easy task.
[…] The International Women’s Day is only worthwhile as long as it attracts attention to women’s real needs and problems. And the Institute founded by Jerzy Grotowski is a great place for young theatermakers looking for the right form for their vision, combining passion with professionalism. The premiere’s audience expressed strong emotions by giving a standing ovation – men and women alike.
counterpoint for a smile in the spectacle are real women’s stories. […]
On Women’s Day, we saw a bittersweet, alternately light and moving story about the position of women in the modern world […] painfully making us all aware that the line behind which exclusion begins is not drawn by a prison wall, income or education level, but still, unfortunately, gender.
A very successful monodrama composed with carefully combined notes of sensitivity and autoirony to capture real experiences of contemporary Polish women. […] The audience immediately recognizes the complex tone of the performance. It’s not about a simple affirmation.
Kacper Sulowski
Gazeta Wyborcza
Grzegorz Kondrasiuk
Magazyn ZOOM
Jarosław Cymerman
TEATR
“Zrealizowana w ramach projektu „Lublin jest kobietą” Vulva Joanny Lewickiej to spektakl ideologicznie nieuwikłany, wolny od drastyczności i wyświechtanej krytyki patriarchalnego ładu. Za to bardzo kobiecy. Mocny tytuł i znak graficzny (czarno-biały rysunek przedstawiający sylwetkę nagiej kobiety zjeżdżającej po ostrzu brzytwy) zapowiada spektakl brutalny, może nawet zaangażowany w bieżącą obyczajowo-polityczną przepychankę. Tymczasem przedstawienie zrealizowane przez Joannę Lewicką (…) pozostawia po sobie zupełnie inny ślad – dotyka ono świata (a raczej światów) za pośrednictwem kobiecej wrażliwości, społeczne treści kryjąc za tym, co intymne.
Twórcy przedstawienia zaanektowali niemal całą powierzchnię lubelskiej Galerii Labirynt, w skrajnych punktach umieścili cztery kobiece postaci i ich prywatne przestrzenie. Przy drzwiach widzów wita Jarosław Tomica w roli Bełzy – jedynego mężczyzny w spektaklu, przewodnika, komentatora, wokół którego ogniskują się uczucia czwórki kobiet. Po kolei prowadzi widzów do poszczególnych bohaterek, przedstawia je, mówi, jak je poznał i za co je kocha. W oczywisty sposób kojarzyć się może on z legendarnymi uwodzicielami, jak Don Juan czy Casanova, sama reżyserka przyznaje się do inspiracji Osiem i pół Federica Felliniego. Tym samym Lewicka w prosty i czytelny sposób wprowadza nas w świat swoich postaci, zgrabnie charakteryzując je przy pomocy stroju i miejsc, z którymi wydają się organicznie związane.
[…] Lewicka pozwala widzom przyjmować dowolną perspektywę oglądania spektaklu. To, czego nie mogą obejrzeć, pokazuje w postaci projekcji wideo. Zbliżając i oddalając perspektywę, dokonuje psychologicznej wiwisekcji swoich bohaterek. Jedynie Bełza nie zostaje jej poddany, nie znamy jego motywacji, mężczyzna nie przeżywa autentycznie, swoje uczucia deklaruje, skrywając się za tajemniczym uśmiechem. Jarosław Tomica, aktor o silnej i wyrazistej scenicznej osobowości, został przez reżyserkę sprowadzony do swego rodzaju fantomu, będącego wyłącznie katalizatorem zdarzeń – niemal nie gra, wita się z publicznością, wprowadza w świat czwórki kobiet, by później dyskretnie się wycofać.
[…] To jednak nie ta, w sumie nieco melodramatyczna, historia stanowi sedno tego spektaklu, wydaje się nawet, że to właśnie ona stanowi jego najsłabsze ogniwo. Bardziej interesująca jest gra perspektywą, krzyżowanie przez Lewicką spojrzeń aktorów i widzów, pozwalające na zbudowanie dużo ciekawszej narracji niż ta, która wynika z przytoczonej wyżej fabuły. Początkowo jej osią jest Bełza – to on organizuje i reżyseruje przestrzeń, zarówno tę dosłowną, sceniczną, jak i tę metaforyczną, w której żyją jego kobiety. Bełza-reżyser przypomina nieco Marcella Mastroianniego ze wspomnianego Osiem i pół, podobnie jak i tamten tworzy dzieło nie do końca udane i przemyślane, tyle tylko, że w przeciwieństwie do filmu Felliniego bohater Vulvy nie obnaża samego siebie, lecz te cztery kobiety, i korzystając (trochę wampirycznie) z ich wrażliwości, tworzy „spektakl”, zaspokajający jego własne ego. Dopiero śmierć mężczyzny pozwala na wyzwolenie tego, co w tych postaciach jest prawdziwe, pozwala zdemaskować kolejne „teatrzyki życia codziennego”, które sobie (raczej gorzej niż lepiej) skleciły.
Opisana wyżej postawa reżysera rodem z filmu Felliniego, szukającego nowego otwarcia, próbującego przełamać schematy, zarówno te narzucane z zewnątrz, jak i własne, wydaje się być bliska również samej Lewickiej. Pracująca w Polsce i w Niemczech reżyserka bardzo dobrze radzi sobie w przedsięwzięciach poruszających się na granicy teatru – co widać było chociażby w Śnie nocy letniej według Szekspira, zrealizowanym z udziałem więźniów z Aresztu Śledczego w Opolu Lubelskim, czy w prześmiewczym obrazku z życia lubelskiego prekariatu Przygaszeni. Przeżyj to sam, granym w niewielkiej galerii w jednym z mieszkań na Starym Mieście w Lublinie. Pracując nad Vulvą w ramach projektu „Lublin jest kobietą” (którego uczestniczki tworząc artystyczną instalację, sprawdzały, na sobie i odbiorcach, jak przebiegają granice pomiędzy tym, co publiczne i zewnętrzne, a tym, co intymne i prywatne), potrafiła zrobić spektakl ideologicznie nieuwikłany, wolny od drastyczności i mocno już wyświechtanej krytyki patriarchalnego ładu, za to bardzo kobiecy – w najlepszym tego słowa znaczeniu.
Aleksandra Pucułek
Gazeta Wyborcza
Cztery bohaterki ,,Vulvy” w reżyserii Joanny Lewickiej są diametralnie różne. Marta (Katarzyna Tadeusz) to samotna matka, pragmatyczka, która w pogrzebie widzi przede wszystkim fakturę. Maria (Iga Załęczna), czyli niespełniona pisarka, która mieszka kątem u matki, nieudane próby poetyckie topi w kieliszku. Jest i Aktorka (Angelika Kujawiak) – zupełne przeciwieństwo racjonalności – której nie przyjęli do szkoły teatralnej, bo była za chuda. I oczywiście żona, Asenefa, ta przy kuchennym stole rozpamiętuje swoje nieszczęśliwe życie. Z pozoru nic ich nie łączy. Poza jednym mężczyzną. Gdyby nie on, nigdy by się ze sobą nie spotkały.
[…] Joanna Lewicka przyzwyczaiła nas do niekonwencjonalnych rozwiązań przestrzennych. Tym razem cztery pomieszczenia – kuchnię, łazienkę, salon i sypialnię – rozmieściła w przeróżnych zakątkach Galerii Labirynt. Dzięki temu widz staje się częścią teatralnej przestrzeni. Może siedzieć tyłem, przodem do aktorów, zmieniać miejsca, a pomieszczenia, których nie widzi, obserwuje na ekranie. Tak zorganizowana przestrzeń świetnie oddaje też relacje między bohaterkami ,,Vulvy”. Każda zajmuje swoją część, nie wchodzi innej w drogę, a z drugiej strony czuje obecność pozostałych kobiet i wie, że nie jest tą jedyną w życiu Bełzy. Bo to on oprowadza po kolejnych przestrzeniach spektaklu-instalacji. Świetny w tej roli Jarosław Tomica niby mimochodem, prawie niewidzialnie steruje wydarzeniami w przedstawieniu. Bez niego historia byłaby niepełna. Jest kochankiem, duchem i przewodnikiem w jednym. […]
W scenie pogrzebu kumulują się wszystkie skrajne emocje. Śmiech pijanych kobiet, które nad zwłokami śpiewają ,,Niech żyje bal” i tańczą, szybko przechodzi w szloch. Scena w tym momencie należy jednak do Ilony Zgiet. Aktorka w przejmujący sposób pokazuje, że można kochać i nienawidzić jednocześnie. Z pewnością jest to najmocniejszy i najbardziej zapadający w pamięć fragment spektaklu. Nie sposób się tu nie wzruszyć.
Spektakl Lewickiej stawia odważne pytanie o istotę kobiecości. I tu wychodzi na jaw bolesna prawda – bohaterki czują się kobietami tylko w spojrzeniu mężczyzny. Samej tęsknoty i marzeń jest tu niewiele. Więcej natomiast można dowiedzieć się o relacjach damsko-damskich. Jako konkurentki do serca jednego mężczyzny nie lubią się, ale kiedy trzeba, potrafią współpracować.
[…] “Vulva” nie prezentuje całej prawdy o kobietach, bo tego nie dałoby się zawrzeć nawet w kilkugodzinnym przedstawieniu. Jest raczej opowieścią o ich reakcji na miłość. A raczej na jej brak. Pokazuje współczesne kobiety, ale nie te typowe, samodzielne, samotne z wyboru, które zmieniają bieg historii świata. Bohaterki ,,Vulvy” są zwyczajne, ale w tej zwykłości mają coś nieprzeciętnego i dzięki temu spektakl jest oryginalny. Zarówno pod względem formy jak i treści.
Agnieszka Mazuś
Dziennik Wschodni
“Zrealizowana w ramach projektu „Lublin jest kobietą” Vulva Joanny Lewickiej to spektakl ideologicznie nieuwikłany, wolny od drastyczności i wyświechtanej krytyki patriarchalnego ładu. Za to bardzo kobiecy. Mocny tytuł i znak graficzny (czarno-biały rysunek przedstawiający sylwetkę nagiej kobiety zjeżdżającej po ostrzu brzytwy) zapowiada spektakl brutalny, może nawet zaangażowany w bieżącą obyczajowo-polityczną przepychankę. Tymczasem przedstawienie zrealizowane przez Joannę Lewicką (…) pozostawia po sobie zupełnie inny ślad – dotyka ono świata (a raczej światów) za pośrednictwem kobiecej wrażliwości, społeczne treści kryjąc za tym, co intymne.
Twórcy przedstawienia zaanektowali niemal całą powierzchnię lubelskiej Galerii Labirynt, w skrajnych punktach umieścili cztery kobiece postaci i ich prywatne przestrzenie. Przy drzwiach widzów wita Jarosław Tomica w roli Bełzy – jedynego mężczyzny w spektaklu, przewodnika, komentatora, wokół którego ogniskują się uczucia czwórki kobiet. Po kolei prowadzi widzów do poszczególnych bohaterek, przedstawia je, mówi, jak je poznał i za co je kocha. W oczywisty sposób kojarzyć się może on z legendarnymi uwodzicielami, jak Don Juan czy Casanova, sama reżyserka przyznaje się do inspiracji Osiem i pół Federica Felliniego. Tym samym Lewicka w prosty i czytelny sposób wprowadza nas w świat swoich postaci, zgrabnie charakteryzując je przy pomocy stroju i miejsc, z którymi wydają się organicznie związane.
[…] Lewicka pozwala widzom przyjmować dowolną perspektywę oglądania spektaklu. To, czego nie mogą obejrzeć, pokazuje w postaci projekcji wideo. Zbliżając i oddalając perspektywę, dokonuje psychologicznej wiwisekcji swoich bohaterek. Jedynie Bełza nie zostaje jej poddany, nie znamy jego motywacji, mężczyzna nie przeżywa autentycznie, swoje uczucia deklaruje, skrywając się za tajemniczym uśmiechem. Jarosław Tomica, aktor o silnej i wyrazistej scenicznej osobowości, został przez reżyserkę sprowadzony do swego rodzaju fantomu, będącego wyłącznie katalizatorem zdarzeń – niemal nie gra, wita się z publicznością, wprowadza w świat czwórki kobiet, by później dyskretnie się wycofać.
[…] To jednak nie ta, w sumie nieco melodramatyczna, historia stanowi sedno tego spektaklu, wydaje się nawet, że to właśnie ona stanowi jego najsłabsze ogniwo. Bardziej interesująca jest gra perspektywą, krzyżowanie przez Lewicką spojrzeń aktorów i widzów, pozwalające na zbudowanie dużo ciekawszej narracji niż ta, która wynika z przytoczonej wyżej fabuły. Początkowo jej osią jest Bełza – to on organizuje i reżyseruje przestrzeń, zarówno tę dosłowną, sceniczną, jak i tę metaforyczną, w której żyją jego kobiety. Bełza-reżyser przypomina nieco Marcella Mastroianniego ze wspomnianego Osiem i pół, podobnie jak i tamten tworzy dzieło nie do końca udane i przemyślane, tyle tylko, że w przeciwieństwie do filmu Felliniego bohater Vulvy nie obnaża samego siebie, lecz te cztery kobiety, i korzystając (trochę wampirycznie) z ich wrażliwości, tworzy „spektakl”, zaspokajający jego własne ego. Dopiero śmierć mężczyzny pozwala na wyzwolenie tego, co w tych postaciach jest prawdziwe, pozwala zdemaskować kolejne „teatrzyki życia codziennego”, które sobie (raczej gorzej niż lepiej) skleciły.
Opisana wyżej postawa reżysera rodem z filmu Felliniego, szukającego nowego otwarcia, próbującego przełamać schematy, zarówno te narzucane z zewnątrz, jak i własne, wydaje się być bliska również samej Lewickiej. Pracująca w Polsce i w Niemczech reżyserka bardzo dobrze radzi sobie w przedsięwzięciach poruszających się na granicy teatru – co widać było chociażby w Śnie nocy letniej według Szekspira, zrealizowanym z udziałem więźniów z Aresztu Śledczego w Opolu Lubelskim, czy w prześmiewczym obrazku z życia lubelskiego prekariatu Przygaszeni. Przeżyj to sam, granym w niewielkiej galerii w jednym z mieszkań na Starym Mieście w Lublinie. Pracując nad Vulvą w ramach projektu „Lublin jest kobietą” (którego uczestniczki tworząc artystyczną instalację, sprawdzały, na sobie i odbiorcach, jak przebiegają granice pomiędzy tym, co publiczne i zewnętrzne, a tym, co intymne i prywatne), potrafiła zrobić spektakl ideologicznie nieuwikłany, wolny od drastyczności i mocno już wyświechtanej krytyki patriarchalnego ładu, za to bardzo kobiecy – w najlepszym tego słowa znaczeniu.
Cztery bohaterki ,,Vulvy” w reżyserii Joanny Lewickiej są diametralnie różne. Marta (Katarzyna Tadeusz) to samotna matka, pragmatyczka, która w pogrzebie widzi przede wszystkim fakturę. Maria (Iga Załęczna), czyli niespełniona pisarka, która mieszka kątem u matki, nieudane próby poetyckie topi w kieliszku. Jest i Aktorka (Angelika Kujawiak) – zupełne przeciwieństwo racjonalności – której nie przyjęli do szkoły teatralnej, bo była za chuda. I oczywiście żona, Asenefa, ta przy kuchennym stole rozpamiętuje swoje nieszczęśliwe życie. Z pozoru nic ich nie łączy. Poza jednym mężczyzną. Gdyby nie on, nigdy by się ze sobą nie spotkały.
[…] Joanna Lewicka przyzwyczaiła nas do niekonwencjonalnych rozwiązań przestrzennych. Tym razem cztery pomieszczenia – kuchnię, łazienkę, salon i sypialnię – rozmieściła w przeróżnych zakątkach Galerii Labirynt. Dzięki temu widz staje się częścią teatralnej przestrzeni. Może siedzieć tyłem, przodem do aktorów, zmieniać miejsca, a pomieszczenia, których nie widzi, obserwuje na ekranie. Tak zorganizowana przestrzeń świetnie oddaje też relacje między bohaterkami ,,Vulvy”. Każda zajmuje swoją część, nie wchodzi innej w drogę, a z drugiej strony czuje obecność pozostałych kobiet i wie, że nie jest tą jedyną w życiu Bełzy. Bo to on oprowadza po kolejnych przestrzeniach spektaklu-instalacji. Świetny w tej roli Jarosław Tomica niby mimochodem, prawie niewidzialnie steruje wydarzeniami w przedstawieniu. Bez niego historia byłaby niepełna. Jest kochankiem, duchem i przewodnikiem w jednym. […]
W scenie pogrzebu kumulują się wszystkie skrajne emocje. Śmiech pijanych kobiet, które nad zwłokami śpiewają ,,Niech żyje bal” i tańczą, szybko przechodzi w szloch. Scena w tym momencie należy jednak do Ilony Zgiet. Aktorka w przejmujący sposób pokazuje, że można kochać i nienawidzić jednocześnie. Z pewnością jest to najmocniejszy i najbardziej zapadający w pamięć fragment spektaklu. Nie sposób się tu nie wzruszyć.
Spektakl Lewickiej stawia odważne pytanie o istotę kobiecości. I tu wychodzi na jaw bolesna prawda – bohaterki czują się kobietami tylko w spojrzeniu mężczyzny. Samej tęsknoty i marzeń jest tu niewiele. Więcej natomiast można dowiedzieć się o relacjach damsko-damskich. Jako konkurentki do serca jednego mężczyzny nie lubią się, ale kiedy trzeba, potrafią współpracować.
[…] “Vulva” nie prezentuje całej prawdy o kobietach, bo tego nie dałoby się zawrzeć nawet w kilkugodzinnym przedstawieniu. Jest raczej opowieścią o ich reakcji na miłość. A raczej na jej brak. Pokazuje współczesne kobiety, ale nie te typowe, samodzielne, samotne z wyboru, które zmieniają bieg historii świata. Bohaterki ,,Vulvy” są zwyczajne, ale w tej zwykłości mają coś nieprzeciętnego i dzięki temu spektakl jest oryginalny. Zarówno pod względem formy jak i treści.
Audycja Barbary Makuch
w Radio Centrum
Kurier Lubelski
Anna Jakubaszek
Aktualności UMCS
Szymon Kazimierczak
TEATR
Finał XVII Konfrontacji Teatralnych w Lublinie. Na tyłach centrum kultury „Chatka Żaka” stoi zaparkowany autokar z zaciemnionymi szybami. Za kilka godzin wsiądą do niego aktorzy. Wrócą do Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim. Teraz, ubrani w szarozielonkawe kombinezony, siedzą w głębi sceny na sali estradowej w „Chatce”. Otaczają ich ściany z zakratowanymi drzwiami i więzienne prycze […] . Czekają. Wszystkie wyjścia na widowni obstawione są przez barczystych klawiszy, każdy ma słuchawkę w uchu i krótkofalówkę w ręku. Każdy ma czujne i skupione spojrzenie. Premierowy pokaz Snu nocy letniej grupy Zapaleni.org opóźnia się – przybyło znacznie więcej widzów, niż się spodziewano. […]
Dariusz Jeż – inicjator zdarzenia, założyciel grupy Zapaleni.org i były więzień – podobno postawił warunek dyrekcji zakładu w Opolu Lubelskim, że osadzeni muszą pokazywać publiczności efekt swojej kilkumiesięcznej pracy poza aresztem. Wystawianie spektaklu przez więźniów dla więźniów byłoby fatalnym pomysłem – nie tylko źle wpłynęłoby na ich mocno zhierarchizowane relacje, ale też służyłoby jedynie zakładowym koordynatorom, by wykazali się, że „aktywizują” osadzonych. Jeż uznał najwyraźniej, że ten projekt może mieć sens tylko wówczas, gdy więźniowie zetkną się z ludźmi na wolności i, formułując dla nich komunikat na scenie, spróbują uczyć się na nowo ich języka. Kiedy wyjdą na wolność, od jego znajomości może wiele zależeć.
Dla niektórych z nich próby w „Chatce Żaka” były pierwszą od lat okazją, by wyjść poza bramę aresztu. Joanna Lewicka, reżyserka Snu nocy letniej, opowiada, że podczas początkowych prób dużo czasu zajęło jej oduczenie aktorów charakterystycznych „przyruchów”, takich jak nerwowe upewnianie się, „czy nikt za mną nie stoi”. Lewicka podczas niemal codziennych ośmiogodzinnych spotkań urządzała im prawdziwą musztrę. W intensywności tej pracy i wymaganiach, jakie reżyserka stawiała swoim aktorom, nie było szczególnej różnicy między próbą w zakładzie i w profesjonalnym teatrze. Potraktowała ich poważnie, jak partnerów, co w areszcie raczej nieczęsto im się zdarza. Wszyscy byli zdyscyplinowani i zaangażowani w proces powstawania spektaklu. Udało im się wypracować wspólny język. […]
To Lewicka przyszła do nich z pomysłem Snu nocy letniej. U Szekspira pojawia się przecież sytuacja marzenia o lesie, a w nim niewiarygodny żywioł upojenia, erotycznych i miłosnych perypetii – to tęsknoty, które z pewnością doskwierają ludziom doświadczającym kompletnej izolacji. To także tekst, za pomocą którego więźniowie mogliby opowiedzieć siebie. W lubelskim spektaklu las „grają” więzienne kombinezony o paskudnym odcieniu zieleni. W sukni o zupełnie fantastycznym bajkowym kroju, ale wykonanej z tego samego materiału, występuje aktorka grająca Tytanię. Te „sny na jawie” muszą się rozegrać w rzeczywistości znanej więźniom, a także z ich perspektywy.
W spektaklu Zapalonych rzemieślnicy to posługujący się grypserą więźniowie, którzy prowadzą próby do sztuki o Piramie i Tyzbe, po to, by podczas pokazu dać nogę przez dziurę pod sceną. Ten przewrotny i nawet nieco ryzykowny wątek (podczas premiery na widowni siedzieli przedstawiciele służb więziennych) kończy się sceną, w której osadzeni biorą towarzyszące im aktorki jako zakładniczki i odczytują listę realnych i absurdalnych żądań. Znalazły się wśród nich między innymi: „widok na wolność, podwójny chleb na śniadanie, trzy razy w tygodniu zajęcia teatralne, odblokowanie stron pornograficznych, klamki do drzwi, codzienne wyjścia na siłownię i zmiana instruktorek na młodsze, kuwetki i żwirek dla kotów i lepszy pokarm dla rybek”. Kończąc odczyt, aktor opuszcza kartkę z żądaniami i mówi: „A ostatnie żądanie to prośba, żebyście się po odsiedzeniu naszej kary tak na nas patrzyli, jak dzisiaj wieczorem”.
Podczas przerwy na papierosa pytam jednego z aktorów, jak się czuje w pokoju, gdzie za niezakratowaną szybą jest prawdziwy las. Myśli chwilę i mówi, że nie ma słów na to uczucie. „Nie do opisania” – powtarza kilkakrotnie.
Problem języka w spektaklu Zapalonych okazał się sprawą fundamentalną. To Puk, grany przez młodą aktorkę, jest tu mediatorem między światem więźniów i widzów – ludzi na wolności. Puk tłumaczy widzom złożony język, którym posługuje się część bohaterów przedstawienia. Gwara więźniów, czyli grypsera, odnosi się do hermetycznego i silnie zhierarchizowanego świata aresztu. Nazywa przedmioty i codzienne sytuacje występujące w tym, niedostępnym dla większości, świecie. Ze względu na zamkniętą strukturę więziennych społeczności w każdym areszcie wytwarza się osobny zbiór grypserskich pojęć, które ewoluują tak dynamicznie, że stworzenie ich uniwersalnego słownika byłoby niemożliwe. We Śnie nocy letniej Zapalonych, jak mało w którym teatrze, dochodzi do czegoś, o czym chyba – cytując fragment dialogu napisanego przez osadzonych – nawet Szekspirowi się nie śniło. To piękna próba osiągnięcia kontaktu, przeżycia wspólnoty języka, a przez to autentyczne spotkanie aktorów z widzami.
W tym sensie pierwszy spektakl Zapalonych (w planach twórców są dalsze realizacje projektów z udziałem społecznie wykluczonych – m.in. niepełnosprawnych, chorych, bezdomnych) jest wielkim sukcesem realizatorów – Lewickiej i Jeża – ale przede wszystkim biorących w nim udział osadzonych. Są oni bezpretensjonalni: z lekkością i dowcipem, ale uczciwie i bez zbędnego dramatyzowania, mówią własnym językiem o swojej sytuacji.
Finał XVII Konfrontacji Teatralnych w Lublinie. Na tyłach centrum kultury „Chatka Żaka” stoi zaparkowany autokar z zaciemnionymi szybami. Za kilka godzin wsiądą do niego aktorzy. Wrócą do Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim. Teraz, ubrani w szarozielonkawe kombinezony, siedzą w głębi sceny na sali estradowej w „Chatce”. Otaczają ich ściany z zakratowanymi drzwiami i więzienne prycze […] . Czekają. Wszystkie wyjścia na widowni obstawione są przez barczystych klawiszy, każdy ma słuchawkę w uchu i krótkofalówkę w ręku. Każdy ma czujne i skupione spojrzenie. Premierowy pokaz Snu nocy letniej grupy Zapaleni.org opóźnia się – przybyło znacznie więcej widzów, niż się spodziewano. […]
Dariusz Jeż – inicjator zdarzenia, założyciel grupy Zapaleni.org i były więzień – podobno postawił warunek dyrekcji zakładu w Opolu Lubelskim, że osadzeni muszą pokazywać publiczności efekt swojej kilkumiesięcznej pracy poza aresztem. Wystawianie spektaklu przez więźniów dla więźniów byłoby fatalnym pomysłem – nie tylko źle wpłynęłoby na ich mocno zhierarchizowane relacje, ale też służyłoby jedynie zakładowym koordynatorom, by wykazali się, że „aktywizują” osadzonych. Jeż uznał najwyraźniej, że ten projekt może mieć sens tylko wówczas, gdy więźniowie zetkną się z ludźmi na wolności i, formułując dla nich komunikat na scenie, spróbują uczyć się na nowo ich języka. Kiedy wyjdą na wolność, od jego znajomości może wiele zależeć.
Dla niektórych z nich próby w „Chatce Żaka” były pierwszą od lat okazją, by wyjść poza bramę aresztu. Joanna Lewicka, reżyserka Snu nocy letniej, opowiada, że podczas początkowych prób dużo czasu zajęło jej oduczenie aktorów charakterystycznych „przyruchów”, takich jak nerwowe upewnianie się, „czy nikt za mną nie stoi”. Lewicka podczas niemal codziennych ośmiogodzinnych spotkań urządzała im prawdziwą musztrę. W intensywności tej pracy i wymaganiach, jakie reżyserka stawiała swoim aktorom, nie było szczególnej różnicy między próbą w zakładzie i w profesjonalnym teatrze. Potraktowała ich poważnie, jak partnerów, co w areszcie raczej nieczęsto im się zdarza. Wszyscy byli zdyscyplinowani i zaangażowani w proces powstawania spektaklu. Udało im się wypracować wspólny język. […]
To Lewicka przyszła do nich z pomysłem Snu nocy letniej. U Szekspira pojawia się przecież sytuacja marzenia o lesie, a w nim niewiarygodny żywioł upojenia, erotycznych i miłosnych perypetii – to tęsknoty, które z pewnością doskwierają ludziom doświadczającym kompletnej izolacji. To także tekst, za pomocą którego więźniowie mogliby opowiedzieć siebie. W lubelskim spektaklu las „grają” więzienne kombinezony o paskudnym odcieniu zieleni. W sukni o zupełnie fantastycznym bajkowym kroju, ale wykonanej z tego samego materiału, występuje aktorka grająca Tytanię. Te „sny na jawie” muszą się rozegrać w rzeczywistości znanej więźniom, a także z ich perspektywy.
W spektaklu Zapalonych rzemieślnicy to posługujący się grypserą więźniowie, którzy prowadzą próby do sztuki o Piramie i Tyzbe, po to, by podczas pokazu dać nogę przez dziurę pod sceną. Ten przewrotny i nawet nieco ryzykowny wątek (podczas premiery na widowni siedzieli przedstawiciele służb więziennych) kończy się sceną, w której osadzeni biorą towarzyszące im aktorki jako zakładniczki i odczytują listę realnych i absurdalnych żądań. Znalazły się wśród nich między innymi: „widok na wolność, podwójny chleb na śniadanie, trzy razy w tygodniu zajęcia teatralne, odblokowanie stron pornograficznych, klamki do drzwi, codzienne wyjścia na siłownię i zmiana instruktorek na młodsze, kuwetki i żwirek dla kotów i lepszy pokarm dla rybek”. Kończąc odczyt, aktor opuszcza kartkę z żądaniami i mówi: „A ostatnie żądanie to prośba, żebyście się po odsiedzeniu naszej kary tak na nas patrzyli, jak dzisiaj wieczorem”.
Podczas przerwy na papierosa pytam jednego z aktorów, jak się czuje w pokoju, gdzie za niezakratowaną szybą jest prawdziwy las. Myśli chwilę i mówi, że nie ma słów na to uczucie. „Nie do opisania” – powtarza kilkakrotnie.
Problem języka w spektaklu Zapalonych okazał się sprawą fundamentalną. To Puk, grany przez młodą aktorkę, jest tu mediatorem między światem więźniów i widzów – ludzi na wolności. Puk tłumaczy widzom złożony język, którym posługuje się część bohaterów przedstawienia. Gwara więźniów, czyli grypsera, odnosi się do hermetycznego i silnie zhierarchizowanego świata aresztu. Nazywa przedmioty i codzienne sytuacje występujące w tym, niedostępnym dla większości, świecie. Ze względu na zamkniętą strukturę więziennych społeczności w każdym areszcie wytwarza się osobny zbiór grypserskich pojęć, które ewoluują tak dynamicznie, że stworzenie ich uniwersalnego słownika byłoby niemożliwe. We Śnie nocy letniej Zapalonych, jak mało w którym teatrze, dochodzi do czegoś, o czym chyba – cytując fragment dialogu napisanego przez osadzonych – nawet Szekspirowi się nie śniło. To piękna próba osiągnięcia kontaktu, przeżycia wspólnoty języka, a przez to autentyczne spotkanie aktorów z widzami.
W tym sensie pierwszy spektakl Zapalonych (w planach twórców są dalsze realizacje projektów z udziałem społecznie wykluczonych – m.in. niepełnosprawnych, chorych, bezdomnych) jest wielkim sukcesem realizatorów – Lewickiej i Jeża – ale przede wszystkim biorących w nim udział osadzonych. Są oni bezpretensjonalni: z lekkością i dowcipem, ale uczciwie i bez zbędnego dramatyzowania, mówią własnym językiem o swojej sytuacji.
Marta Zgierska
ZOOM 11/12
Jarosław Cymerman
Gazeta Wyborcza
(…) Lewicka dokonała oczywiście pewnych zmian i skrótów w tekście komedii Szekspira, ale zachowała wszystkie najważniejsze wątki i postaci. Ateny zamieniła na więzienie, w wykonanej za pomocą osadzonych scenografii dominują więc kraty, prycze i zielone drelichy, a rzemieślnicy więźniowie, zamiast o scenicznym sukcesie swej “najżałośniejszej komedii”, myślą jedynie o tym, jak wykorzystać całe zamieszanie do tego, by uciec na wolność. Chropawość ról odtwarzanych przez amatorów reżyserka umiejętnie uzupełniła postaciami granymi przez doświadczonych aktorów. Na uwagę zasługuje między innymi Katarzyna Tadeusz, która jako szara i nijaka, ale jednocześnie szalenie zdeterminowana Helena, znakomicie ogrywa Demetriusza i Lizandra, czy Angelika Kujawiak – wszędobylski Puk, mistrz ceremonii i pełen erotycznego uroku chochlik w jednym.
To on wprawia w ruch sceniczną maszynę, zrywa do tańca lub usypia bohaterów. Aktorzy w czasie, gdy nie grają, kredą rysują obrazki na ścianach więzienia. Choć na scenie ze zrozumiałych względów króluje przede wszystkim karykatura, to pojawiają się momenty, gdy przedstawienie traci swą jednoznaczność. Tak się dzieje w momencie, kiedy pojawia się tajemnicza postać w stroju przypominającym słonia prowadząca za rękę chłopca z trupią maską na twarzy i choć reżyserka nie rozwija na scenie tego wątku, to poczucie, że pod tą pozornie błahą historyjką o miłości i czarach kryje się jakiś mrok, pozostaje.
To, co czyni jednak ten spektakl wyjątkowym, to przede wszystkim udział w nim “ofiar resocjalizacji”. Więźniowie z Opola Lubelskiego nie udają innych niż są, nie serwują nam sentymentalnych opowieści o tym, jakie nieszczęścia zaprowadziły ich za kraty, kiedy nie muszą, to też nie męczą się z Szekspirowską frazą i mówią swoim językiem, od siebie, z ironią i dystansem opisując swoją sytuację. W więzieniu oczywiście znaleźli się więc przypadkiem i przez nieporozumienie, a największa ich wina to zdemolowanie za pomocą roweru marki Wigry radiowozu.
I widzowie, i oni wiedzą jednak, że nie są aniołami, ale właśnie jako nieanioły mówią do nas w finale, żeby kiedyś, gdy wyjdą już na wolność, popatrzeć na nich tak, jak dziś patrzy się na nich stojących na scenie. Nie chodzi tu o podziw i brawa, ale o to, co jest esencją teatru – kontakt człowieka z człowiekiem. (…)
Agnieszka Mazuś
Dziennik Wschodni
(…) Lewicka dokonała oczywiście pewnych zmian i skrótów w tekście komedii Szekspira, ale zachowała wszystkie najważniejsze wątki i postaci. Ateny zamieniła na więzienie, w wykonanej za pomocą osadzonych scenografii dominują więc kraty, prycze i zielone drelichy, a rzemieślnicy więźniowie, zamiast o scenicznym sukcesie swej “najżałośniejszej komedii”, myślą jedynie o tym, jak wykorzystać całe zamieszanie do tego, by uciec na wolność. Chropawość ról odtwarzanych przez amatorów reżyserka umiejętnie uzupełniła postaciami granymi przez doświadczonych aktorów. Na uwagę zasługuje między innymi Katarzyna Tadeusz, która jako szara i nijaka, ale jednocześnie szalenie zdeterminowana Helena, znakomicie ogrywa Demetriusza i Lizandra, czy Angelika Kujawiak – wszędobylski Puk, mistrz ceremonii i pełen erotycznego uroku chochlik w jednym.
To on wprawia w ruch sceniczną maszynę, zrywa do tańca lub usypia bohaterów. Aktorzy w czasie, gdy nie grają, kredą rysują obrazki na ścianach więzienia. Choć na scenie ze zrozumiałych względów króluje przede wszystkim karykatura, to pojawiają się momenty, gdy przedstawienie traci swą jednoznaczność. Tak się dzieje w momencie, kiedy pojawia się tajemnicza postać w stroju przypominającym słonia prowadząca za rękę chłopca z trupią maską na twarzy i choć reżyserka nie rozwija na scenie tego wątku, to poczucie, że pod tą pozornie błahą historyjką o miłości i czarach kryje się jakiś mrok, pozostaje.
To, co czyni jednak ten spektakl wyjątkowym, to przede wszystkim udział w nim “ofiar resocjalizacji”. Więźniowie z Opola Lubelskiego nie udają innych niż są, nie serwują nam sentymentalnych opowieści o tym, jakie nieszczęścia zaprowadziły ich za kraty, kiedy nie muszą, to też nie męczą się z Szekspirowską frazą i mówią swoim językiem, od siebie, z ironią i dystansem opisując swoją sytuację. W więzieniu oczywiście znaleźli się więc przypadkiem i przez nieporozumienie, a największa ich wina to zdemolowanie za pomocą roweru marki Wigry radiowozu.
I widzowie, i oni wiedzą jednak, że nie są aniołami, ale właśnie jako nieanioły mówią do nas w finale, żeby kiedyś, gdy wyjdą już na wolność, popatrzeć na nich tak, jak dziś patrzy się na nich stojących na scenie. Nie chodzi tu o podziw i brawa, ale o to, co jest esencją teatru – kontakt człowieka z człowiekiem. (…)
Waldemar Sulisz
Dziennik Wschodni
Teren Otwarty
Służba Więzienna
Ciemna scena, więzienne prycze, zakratowane drzwi i mężczyźni w zielonych więziennych uniformach. Trudno odgadnąć, że za chwilę widz znajdzie się w magicznym szekspirowskim świecie „Snu nocy letniej”.
W ten świat zabrali widzów więźniowie z Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim, w ramach projektu Centrum Kultury w Lublinie – Zapaleni.org. Warszawska widownia miała okazję zobaczyć spektakl 6 kwietnia w Teatrze Polskim, w ramach cyklu – Goście w Polskim. Spektakl pokazano również z okazji Forum Debaty Publicznej Prezydenta RP – Nowy wymiar polityki karnej.
Nie jest to wierna adaptacja sztuki. Motyw „Snu nocy letniej” łączy się z codziennym życiem więźniów, którzy, dowiedziawszy się o inicjatywie wystąpienia w amatorskim przedstawieniu, postanawiają wykorzystać sytuację do ucieczki z więzienia. Język szekspirowski przeplata się ze slangiem więziennym. Magiczny świat elfów z brutalnym realizmem więziennych krat. Więźniowie nie do końca zapominają kim są, ale chcę też pokazać się z innej, ludzkiej strony. Na zakończenie przedstawienia jeden z nich mówi: – kiedyś gdy wyjdziemy na wolność, popatrzcie na nas tak jak dzisiaj, na tej scenie.
Obok osadzonych w przedstawieniu udział wzięli również zawodowi aktorzy. Reżyserią zajęła się Joanna Lewicka, która zrealizowała projekt na najwyższym poziomie. Trudno było odróżnić profesjonalistów od amatorów – ich dykcja, pewność poruszania się po scenie, gra aktorska, to z pewnością wielka zasługa reżyserki. Niemniej profesjonalnie wypadła scenografia, muzyka czy kostiumy aktorów. Docenili to widzowie, którzy przyjęli przedstawienie owacjami na stojąco.
Po zakończonym spektaklu głos zabrał Andrzej Seweryn, dyrektor Teatru Polskiego, który podziękował twórcom za odwagę i za pracę nad tym projektem. Stwierdził, że po raz kolejny udowodniono, że teatr ma walory wychowawcze, daje poczucie bezpieczeństwa i wolności. Kontakt ze sztuką kształtuje postawy moralne i jest działaniem przeciw wykluczeniu.
Adw. Andrzej Zwara, prezes NRA, podziękował Stowarzyszeniu im. prof. Zbigniewa Hołdy za włączenie się w tę inicjatywę. Podkreślił, że adw. Zbigniew Hołda zawsze walczył o prawa obywatela i stawał po stronie wykluczonych. Dodał, że adwokat z racji swojego zawodu, często jest jedyną osobą, która staje po stronie oskarżonego. – Nie aprobujemy jego czynów, ale zawsze widzimy w nim człowieka. – powiedział, po czym uścisnął dłoń każdemu z artystów.
Min. Jacek Michałowski, który przemówił w imieniu Prezydenta RP, wyraził nadzieję, że podobne grupy będą występować na deskach tego teatru. Jego zdaniem było to ujmujące przedstawienie, które na długo zostanie w pamięci widzów.
List ministra sprawiedliwości odczytał gen. Paweł Nasiłowski, pełnomocnik ministra sprawiedliwości ds. wdrożenia SDE. W liście minister Jarosław Gowin wyraził szacunek dla osób zaangażowanych w spektakl, za odwagę, trud i determinację w realizacji projektu. Naczelną Radę Adwokacką minister postawił za wzór we wspieraniu ciekawych inicjatyw z zakresu wymiaru sprawiedliwości. – Pokazuje to otwarcie i kreatywność tego środowiska. – przyznał w piśmie. Minister zauważył, że dzieło Szekspira jest nieustannie aktualne. Podjęta została próba przekazania językiem teatru przesłania społecznego i refleksji jak karać. Szekspir daje odpowiedź – karać mądrze i sprawiedliwie.
Premiera sztuki odbyła się w październiku ubiegłego roku i towarzyszyła gali wręczenia Nagrody im. Zbigniewa Hołdy, przyznawanej przez Stowarzyszenie im. prof. Hołdy, organizowanej przez Festiwal Konfrontacje Teatralne. Spektakl otrzymał wyróżnienie czytelników lubelskiego oddziału Gazety Wyborczej w plebiscycie „Wydarzenie Kultury 2012”.
Honorowy patronat nad spektaklem objęli Bronisław Komorowski, Prezydent RP oraz Jarosław Gowin, Minister Sprawiedliwości. Naczelna Rada Adwokacka była sponsorem oraz inicjatorem pokazania sztuki w Warszawie.
Spektakl “Sen Nocy Letniej” w reżyserii Joanny Lewickiej z udziałem więźniów z Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim zobaczą dziś mieszkańcy Łodzi. Aktorzy wystawią sztukę w Teatrze Szwalnia.
Spektakl zrealizowano w ramach projektu Zapaleni.org, którego celem jest zaangażowanie w działania kulturotwórcze i artystyczne osób wykluczonych społecznie. W jego pierwszej edycji udział wzięli więźniowie z Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim, przygotowując “Sen nocy letniej” w reżyserii Joanny Lewickiej. Premiera odbyła się w październiku w Chatce Żaka na zakończenie lubelskich Konfrontacji Teatralnych.
Spektakl wystawiono też 6 kwietnia w Warszawie w ramach cyklu Forum Debaty Publicznej Prezydenta RP “Nowy wymiar polityki karnej”. Łódzka prezentacja oficjalnie otworzy program “UWAGA Człowiek! Napięcia miasta” – cykl edukacyjno-artystyczny Fabryki Sztuki na rok 2013.
Ciemna scena, więzienne prycze, zakratowane drzwi i mężczyźni w zielonych więziennych uniformach. Trudno odgadnąć, że za chwilę widz znajdzie się w magicznym szekspirowskim świecie „Snu nocy letniej”.
W ten świat zabrali widzów więźniowie z Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim, w ramach projektu Centrum Kultury w Lublinie – Zapaleni.org. Warszawska widownia miała okazję zobaczyć spektakl 6 kwietnia w Teatrze Polskim, w ramach cyklu – Goście w Polskim. Spektakl pokazano również z okazji Forum Debaty Publicznej Prezydenta RP – Nowy wymiar polityki karnej.
Nie jest to wierna adaptacja sztuki. Motyw „Snu nocy letniej” łączy się z codziennym życiem więźniów, którzy, dowiedziawszy się o inicjatywie wystąpienia w amatorskim przedstawieniu, postanawiają wykorzystać sytuację do ucieczki z więzienia. Język szekspirowski przeplata się ze slangiem więziennym. Magiczny świat elfów z brutalnym realizmem więziennych krat. Więźniowie nie do końca zapominają kim są, ale chcę też pokazać się z innej, ludzkiej strony. Na zakończenie przedstawienia jeden z nich mówi: – kiedyś gdy wyjdziemy na wolność, popatrzcie na nas tak jak dzisiaj, na tej scenie.
Obok osadzonych w przedstawieniu udział wzięli również zawodowi aktorzy. Reżyserią zajęła się Joanna Lewicka, która zrealizowała projekt na najwyższym poziomie. Trudno było odróżnić profesjonalistów od amatorów – ich dykcja, pewność poruszania się po scenie, gra aktorska, to z pewnością wielka zasługa reżyserki. Niemniej profesjonalnie wypadła scenografia, muzyka czy kostiumy aktorów. Docenili to widzowie, którzy przyjęli przedstawienie owacjami na stojąco.
Po zakończonym spektaklu głos zabrał Andrzej Seweryn, dyrektor Teatru Polskiego, który podziękował twórcom za odwagę i za pracę nad tym projektem. Stwierdził, że po raz kolejny udowodniono, że teatr ma walory wychowawcze, daje poczucie bezpieczeństwa i wolności. Kontakt ze sztuką kształtuje postawy moralne i jest działaniem przeciw wykluczeniu.
Adw. Andrzej Zwara, prezes NRA, podziękował Stowarzyszeniu im. prof. Zbigniewa Hołdy za włączenie się w tę inicjatywę. Podkreślił, że adw. Zbigniew Hołda zawsze walczył o prawa obywatela i stawał po stronie wykluczonych. Dodał, że adwokat z racji swojego zawodu, często jest jedyną osobą, która staje po stronie oskarżonego. – Nie aprobujemy jego czynów, ale zawsze widzimy w nim człowieka. – powiedział, po czym uścisnął dłoń każdemu z artystów.
Min. Jacek Michałowski, który przemówił w imieniu Prezydenta RP, wyraził nadzieję, że podobne grupy będą występować na deskach tego teatru. Jego zdaniem było to ujmujące przedstawienie, które na długo zostanie w pamięci widzów.
List ministra sprawiedliwości odczytał gen. Paweł Nasiłowski, pełnomocnik ministra sprawiedliwości ds. wdrożenia SDE. W liście minister Jarosław Gowin wyraził szacunek dla osób zaangażowanych w spektakl, za odwagę, trud i determinację w realizacji projektu. Naczelną Radę Adwokacką minister postawił za wzór we wspieraniu ciekawych inicjatyw z zakresu wymiaru sprawiedliwości. – Pokazuje to otwarcie i kreatywność tego środowiska. – przyznał w piśmie. Minister zauważył, że dzieło Szekspira jest nieustannie aktualne. Podjęta została próba przekazania językiem teatru przesłania społecznego i refleksji jak karać. Szekspir daje odpowiedź – karać mądrze i sprawiedliwie.
Premiera sztuki odbyła się w październiku ubiegłego roku i towarzyszyła gali wręczenia Nagrody im. Zbigniewa Hołdy, przyznawanej przez Stowarzyszenie im. prof. Hołdy, organizowanej przez Festiwal Konfrontacje Teatralne. Spektakl otrzymał wyróżnienie czytelników lubelskiego oddziału Gazety Wyborczej w plebiscycie „Wydarzenie Kultury 2012”.
Honorowy patronat nad spektaklem objęli Bronisław Komorowski, Prezydent RP oraz Jarosław Gowin, Minister Sprawiedliwości. Naczelna Rada Adwokacka była sponsorem oraz inicjatorem pokazania sztuki w Warszawie.
Spektakl “Sen Nocy Letniej” w reżyserii Joanny Lewickiej z udziałem więźniów z Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim zobaczą dziś mieszkańcy Łodzi. Aktorzy wystawią sztukę w Teatrze Szwalnia.
Spektakl zrealizowano w ramach projektu Zapaleni.org, którego celem jest zaangażowanie w działania kulturotwórcze i artystyczne osób wykluczonych społecznie. W jego pierwszej edycji udział wzięli więźniowie z Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim, przygotowując “Sen nocy letniej” w reżyserii Joanny Lewickiej. Premiera odbyła się w październiku w Chatce Żaka na zakończenie lubelskich Konfrontacji Teatralnych.
Spektakl wystawiono też 6 kwietnia w Warszawie w ramach cyklu Forum Debaty Publicznej Prezydenta RP “Nowy wymiar polityki karnej”. Łódzka prezentacja oficjalnie otworzy program “UWAGA Człowiek! Napięcia miasta” – cykl edukacyjno-artystyczny Fabryki Sztuki na rok 2013.
Sabine Heymann
Fünf Personen – drei Männer, zwei Frauen – in identischem Outfit: dunkle Trainings – hosen und Jacken, die geometrisch mit fluoreszierenden Streifen abgeklebt sind, Ka- puzen, darunter gelbe T-Shirts und Stoffturnschuhe.(…) eine wilde WOLF-GANG aus Möchtegern-Klonen. Sie leben in der über- schaubaren „Welt der Wolf-Gang“, einer rechteckigen, mit Leuchtstreifen von der Außenwelt abgegrenzten Zone. In einer stürmischen, merkwürdig implodierenden Rapper-Performance schwören sie sich gleich zu Anfang aufeinander und die ge- meinschaftlichen Ideale ein: Leben auf vollen Touren und Messers Schneide, Trost in der Gruppe, wildes Glück und reine Freundschaft.
Es gibt im Leben vieler Menschen eine Zeit, da wollen sie sich nur ungern von den anderen, den Gleichaltrigen unterscheiden. Der Markt macht sich das mit den überall propagierten, den „angesagten“ Trendmarken zunutze. Während bei Erwachsenen eine Skulptur wie Katharina Fritschs „Tischgesellschaft“ – mit der geheimnisvollen Bruderschaft von 32 identischen Männern auf Bänken zu beiden Seiten eines Tisches – als extreme Metapher für Gleichmacherei,Entfremdung, Isoliertheit eher Schaudern erzeugt, suchen viele Jugendliche ihr Glück und ihre Identität in der kuscheligen Geborgenheit der Gruppe. (…)
Doch verharrt auch Lanoyes Gang nicht im vorgeblich idyllischen Zustand jugendli- chen Glücks. Die erste kleine Krise beginnt gleich nach dem Rapper-Ritual, als einer der Wolfangs sich plötzlich irgendwie „anders“ fühlt, nicht mehr ganz so wie „je- dermann“, und sich des Gefühls nicht erwehren kann, er „imitiere“ ständig etwas …(…) Die Situation explodiert. In einem gewalttätigen Ritual wird der Rebell erniedrigt, gequält, getötet. Wie auf den Folterbildern von Abu Greif und sekundenlang in Schröders bekannter Siegerpose posieren die vier übrigge- bliebenen Wolfgangs vor imaginären Kameras auf dem erlegten Ex-Freund. Dazu er- tönt schrill Bruce Springsteens Anti-Hymne „Born in the USA“. Was folgt, ist eine karikierende Beerdigungszeremonie, an deren Ende sich der Tote als gar nicht so tot erweist.
(…) Tom Lanoye hat, wenn man so will, ein postdramatisches Stück geschrieben. (…) Im Studio des Giessener Stadttheaters hat die in Polen geborene Joanna Lewicka den Text eingerichtet und Regie geführt. (…) Die sehr frische, junge Inszenierung mit originellen und amüsanten Momenten, vor allem wenn gerappt oder beerdigt wird, (…) Nur gelegentlich wirkte die Aufführung ein bisschen hyperaktiv, unausgegoren, wie eben eine Abschlussarbeit von begabten, jungen Wilden so ist. Aber vielleicht ist das eine Frage des Alters.
Ruth Fühner
Deutschlandfunk
Das Stadttheater Gießen beweist seit vielen Spielzeiten, dass auch in der Provinz gute Theaterarbeit entstehen kann und honoriert wird. Bei einer Umfrage der Zeitschrift „Deutsche Bühne“ wurde es vor zwei Jahren auf Platz eins in der Kategorie „Ambitionierte Theaterarbeit abseits der großen Zentren“ gewählt.
(…) Uraufführung nennt sich diese Auftragsarbeit, was nur ein ganz klein bisschen geschummelt ist. Wahr ist hingegen, dass vor allem in der kleinen Dependance im Löbershof auch das maßvoll Gewagte seinen Ort hat in Giessen. Hier erproben, oft in Zusammenarbeit mit der Hessischen Theaterakademie, junge Regietalente die künftige Pranke an Autoren, die noch nicht gänzlich durchgesetzt sind – so die überaus formbewusste (…) Joanna Lewicka an der „Wolf-Gang“ von Tom Lanoye.
Natürlich hat Provinz, die sich selbst als Provinz erkennt, ihre Unschuld verloren und möchte den Provinz-Status selbstbewusst hinter sich lassen. Und natürlich färben die überregional erfolgreichen Stile und Tendenzen ab. Erst recht in Giessen, von wo das Institut für angewandte Theaterwissenschaften Absolventen wie René Pollesch oder SheShe Pop auf die Republik losgelassen hat. (…)
Photographs on homepage by Aleksander Janas, Piotr Jaruga, Agnieszka Mazuś, Dorit Gätjen, Reiner Niklas, Thomas Ulrich, Mirco Dalchow, Maciej Rukasz, José-Luis Mendoza, Tomasz Papuczys, Krzysztof Mazur, Marcin Mucha Moszynski, Paulina Anna Galanciak, Piotr Jaruga, Wlodzimierz Piatek, Marta Zgierska, Piotr Gąska, Ludwika Wojciechowska, André Leischner, Paulina Anna Galanciak, Magdalena Mądra, Piękno Panie. Web Design by Olga Keller (Tender Media). Hosted by Argo